عاقبت تفکر نکردن جهنمی شدن است
الملک : 8 تا 10 تَکاَدُ تَمَیزَُّ مِنَ الْغَیْظِ کلُ‌مَا أُلْقِىَ فِیهَا فَوْجٌ سَأَلهَُمْ خَزَنَتهَُا أَ لَمْ یَأْتِکمُ نَذِیرٌ(8)
قَالُواْ بَلىَ قَدْ جَاءَنَا نَذِیرٌ فَکَذَّبْنَا وَ قُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِن شىَ‌ءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فىِ ضَلَالٍ کَبِیرٍ(9)وَ قالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما کُنَّا فی أَصْحابِ السَّعیرِ
نزدیک است (دوزخ) از شدّت غضب پاره پاره شود هر زمان که گروهى در آن افکنده مى‌شوند، نگهبانان دوزخ از آنها مى‌پرسند: «مگر بیم‌دهنده الهى به سراغ شما نیامد؟!» (8)
مى‌گویند: «آرى، بیم‌دهنده به سراغ ما آمد، ولى ما او را تکذیب کردیم و گفتیم: خداوند هرگز چیزى نازل نکرده، و شما در گمراهى بزرگى هستید!» (9)
و مى‌گویند: «اگر ما گوش شنوا داشتیم یا تعقّل مى‌کردیم، در میان دوزخیان نبودیم!» (10)
الفجر : 23 وَ جی‌ءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ یَتَذَکَّرُ الْإِنْسانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّکْرى
و در آن روز جهنم را حاضر مى‌کنند (آرى) در آن روز انسان متذکّر مى‌شود امّا این تذکّر چه سودى براى او دارد؟! (23)
بدترین کسان
الأنفال : 22 إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذینَ لا یَعْقِلُونَ
بدترین جنبندگان نزد خدا، افراد کر و لالى هستند که اندیشه نمى‌کنند. (22)
پلیدى را بر کسانى قرار مى‌دهد که نمى‌اندیشند
یونس : 100 وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ یَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذینَ لا یَعْقِلُونَ
(اما) هیچ کس نمى‌تواند ایمان بیاورد، جز به فرمان خدا (و توفیق و یارى و هدایت او)! و پلیدى (کفر و گناه) را بر کسانى قرار مى‌دهد که نمى‌اندیشند. (100)
چرایی دعوت پیامبران
پیامبر جنون ندارد
قُلْ إِنَّما أَعِظُکُمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنى وَ فُرادى ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا ما بِصاحِبِکُمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذیرٌ لَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ عَذابٍ شَدیدٍ (سبا46)
بگو: «شما را تنها به یک چیز اندرز مى‌دهم، و آن اینکه: دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر براى خدا قیام کنید، سپس بیندیشید این دوست و همنشین شما [محمّد] هیچ گونه جنونى ندارد او فقط بیم‌دهنده شما در برابر عذاب شدید (الهى) است!» (46)
الأعراف : 184 أَ وَ لَمْ یَتَفَکَّرُوا ما بِصاحِبِهِمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذیرٌ مُبینٌ
آیا فکر نکردند که همنشین آنها [پیامبر] هیچ گونه (اثرى از) جنون ندارد؟! (پس چگونه چنین نسبت ناروایى به او مى‌دهند؟!) او فقط بیم دهنده آشکارى است (که مردم را متوجه وظایفشان مى‌سازد).
چرا تا کنون نمی‌گفتم
یونس : 16 قُلْ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما تَلَوْتُهُ عَلَیْکُمْ وَ لا أَدْراکُمْ بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فیکُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
بگو: «اگر خدا مى‌خواست، من این آیات را بر شما نمى‌خواندم و خداوند از آن آگاهتان نمى‌کرد چه اینکه مدّت‌ها پیش از این، در میان شما زندگى نمودم (و هرگز آیه‌اى نیاوردم) آیا نمى‌فهمید؟!» (16)
پاداش نخواستن
هود : 51 یا قَوْمِ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِنْ أَجْرِیَ إِلاَّ عَلَى الَّذی فَطَرَنی أَ فَلا تَعْقِلُونَ
اى قوم من! من از شما براى این (رسالت)، پاداشى نمى‌طلبم پاداش من، تنها بر کسى است که مرا آفریده است آیا نمى‌فهمید؟! (51)
سیر در زمین
عاقبت دیگران
یوسف : 109 وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ إِلاَّ رِجالاً نُوحی إِلَیْهِمْ مِنْ أَهْلِ الْقُرى أَ فَلَمْ یَسیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَیْرٌ لِلَّذینَ اتَّقَوْا أَ فَلا تَعْقِلُونَ
و ما نفرستادیم پیش از تو، جز مردانى از اهل آبادی‌ها که به آنها وحى مى‌کردیم! آیا (مخالفان دعوت تو،) در زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانى که پیش از آنها بودند چه شد؟! و سراى آخرت براى پرهیزکاران بهتر است! آیا فکر نمى‌کنید؟! (109)
الحج: فَکَأَیِّن مِّن قَرْیَةٍ أَهْلَکْنَاهَا وَ هِىَ ظَالِمَةٌ فَهِىَ خَاوِیَةٌ عَلىَ عُرُوشِهَا وَ بِئرٍْ مُّعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَّشِیدٍ(45)
أَ فَلَمْ یَسیرُوا فِی الْأَرْضِ فَتَکُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِها أَوْ آذانٌ یَسْمَعُونَ بِها فَإِنَّها لا تَعْمَى الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتی فِی الصُّدُورِ (46)
چه بسیار شهرها و آبادی‌هایى که آنها را نابود و هلاک کردیم در حالى که (مردمش) ستمگر بودند، به‌گونه‌اى که بر سقف‌هاى خود فروریخت! (نخست سقف‌ها ویران گشت و بعد دیوارها بر روى سقف‌ها!) و چه بسیار چاه پر آب که بى‌صاحب ماند و چه بسیار قصرهاى محکم و مرتفع! (45)
آیا آنان در زمین سیر نکردند، تا دل‌هایى داشته باشند که حقیقت را با آن درک کنند یا گوش‌هاى شنوایى که با آن (نداى حق را) بشنوند؟! چرا که چشم‌هاى ظاهر نابینا نمى‌شود، بلکه دل‌هایى که در سینه‌هاست کور مى‌شود. (46)
ق : 37 إِنَّ فی ذلِکَ لَذِکْرى لِمَنْ کانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهیدٌ
چه بسیار اقوامى را که پیش از آنها هلاک کردیم، اقوامى که از آنان قویتر بودند و شهرها (و کشورها) را گشودند آیا راه فرارى (از عذاب الهى) وجود دارد! (36) در این تذکّرى است براى آن کس که عقل دارد، یا گوش دل فرادهد در حالى که حاضر باشد! (37)
عاقبت قوم لوط
الصافات وَ إِنَّ لُوطًا لَّمِنَ الْمُرْسَلِینَ(133) إِذْ نجََّیْنَاهُ وَ أَهْلَهُ أَجْمَعِینَ(134) إِلَّا عجَُوزًا فىِ الْغَبرِِینَ(135) ثُمَّ دَمَّرْنَا الاَْخَرِینَ(136) وَ إِنَّکمُ لَتَمُرُّونَ عَلَیهِْم مُّصْبِحِینَ(137) وَ بِالَّیْلِ أَ فَلَا تَعْقِلُونَ(138)
و لوط از رسولان (ما) است! (133) و به خاطر بیاور زمانى را که او و خاندانش را همگى نجات دادیم، (134) مگر پیر زنى که از بازماندگان بود (و به سرنوشت آنان گرفتار شد)! (135) سپس بقیه را نابود کردیم! (136) و شما پیوسته صبحگاهان از کنار (ویرانه‌هاى شهرهاى) آنها مى‌گذرید ... (137) و (همچنین) شبانگاه آیا نمى‌اندیشید؟! (138)
العنکبوت : 35 وَ لَقَدْ تَرَکْنا مِنْها آیَةً بَیِّنَةً لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
هنگامى که فرستادگان ما نزد لوط آمدند، از دیدن آنها بد حال و دلتنگ شد گفتند: «نترس و غمگین مباش، ما تو و خانواده‌ات را نجات خواهیم داد، جز همسرت که در میان قوم باقى مى‌ماند. (33)
ما بر اهل این شهر و آبادى به خاطر گناهانشان، عذابى از آسمان فرو خواهیم ریخت!» (34)
و از این آبادى نشانه روشنى (و درس عبرتى) براى کسانى که مى‌اندیشند باقى گذاردیم! (35)
عالم و جاهل مساوی نیستند
الأنعام : 50 قُلْ لا أَقُولُ لَکُمْ عِنْدی خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَیْبَ وَ لا أَقُولُ لَکُمْ إِنِّی مَلَکٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما یُوحى إِلَیَّ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الْأَعْمى وَ الْبَصیرُ أَ فَلا تَتَفَکَّرُونَ
بگو: «من نمى‌گویم خزاین خدا نزد من است و من، (جز آنچه خدا به من بیاموزد،) از غیب آگاه نیستم! و به شما نمى‌گویم من فرشته‌ام تنها از آنچه به من وحى مى‌شود پیروى مى‌کنم.» بگو: «آیا نابینا و بینا مساویند؟! پس چرا نمى‌اندیشید؟!» (50)
غافر58 وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمى وَ الْبَصیرُ وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ لاَ الْمُسی‌ءُ قَلیلاً ما تَتَذَکَّرُونَ
هرگز نابینا و بینا یکسان نیستند همچنین کسانى که ایمان آورده، و اعمال صالح انجام داده‌اند با بدکاران یکسان نخواهند بود امّا کمتر متذکّر مى‌شوید! (58)
هود : 24 مَثَلُ الْفَریقَیْنِ کَالْأَعْمى وَ الْأَصَمِّ وَ الْبَصیرِ وَ السَّمیعِ هَلْ یَسْتَوِیانِ مَثَلاً أَ فَلا تَذَکَّرُونَ
حال این دو گروه [مؤمنان و منکران]، حال «نابینا و کر» و «بینا و شنوا» است آیا این دو، همانند یکدیگرند؟! آیا پند نمى‌گیرند؟! (24)
قیامت
الروم : 8 أَ وَ لَمْ یَتَفَکَّرُوا فی أَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ إِنَّ کَثیراً مِنَ النَّاسِ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ لَکافِرُونَ
آیا آنان با خود نیندیشیدند که خداوند، آسمانها و زمین و آنچه را میان آن دو است جز به‌حق و براى زمان معیّنى نیافریده است؟! ولى بسیارى از مردم (رستاخیز و) لقاى پروردگارشان را منکرند! (8)
الزمر : 42 اللَّهُ یَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حینَ مَوْتِها وَ الَّتی لَمْ تَمُتْ فی مَنامِها فَیُمْسِکُ الَّتی قَضى عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَ یُرْسِلُ الْأُخْرى إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى‌کند، و ارواحى را که نمرده‌اند نیز به هنگام خواب مى‌گیرد سپس ارواح کسانى که فرمان مرگشان را صادر کرده نگه مى‌دارد و ارواح دیگرى را (که باید زنده بمانند) بازمى‌گرداند تا سرآمدى معیّن در این امر نشانه‌هاى روشنى است براى کسانى که اندیشه مى‌کنند! (42)
الأنعام : 32 وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذینَ یَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
زندگى دنیا، چیزى جز بازى و سرگرمى نیست! و سراى آخرت، براى آنها که پرهیزگارند، بهتر است! آیا نمى‌اندیشید؟! (32)
الأعراف : 169 فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا الْکِتابَ یَأْخُذُونَ عَرَضَ هذَا الْأَدْنى وَ یَقُولُونَ سَیُغْفَرُ لَنا وَ إِنْ یَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِثْلُهُ یَأْخُذُوهُ أَ لَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ میثاقُ الْکِتابِ أَنْ لا یَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ وَ دَرَسُوا ما فیهِ وَ الدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذینَ یَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
پس از آنها، فرزندانى جاى آنها را گرفتند که وارث کتاب (آسمانى، تورات) شدند (امّا با این حال،) متاع این دنیاى پست را گرفته، (بر اطاعت فرمان خدا ترجیح مى‌دهند) و مى‌گویند: « (اگر ما گنهکاریم توبه مى‌کنیم و) بزودى بخشیده خواهیم شد!» اما اگر متاع دیگرى همانند آن به دستشان بیفتد، آن را (نیز) مى‌گیرند، (و باز حکم خدا را پشت سر مى‌افکنند.) آیا پیمان کتاب (خدا) از آنها گرفته نشده که بر خدا (دروغ نبندند، و) جز حق نگویند، و آنان بارها آن را خوانده‌اند؟! و سراى آخرت براى پرهیزگاران بهتر است، آیا نمى‌فهمید؟! (169)
القصص60 وَ ما أُوتیتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَمَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ زینَتُها وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقى أَ فَلا تَعْقِلُونَ
آنچه به شما داده شده، متاع زندگى دنیا و زینت آن است و آنچه نزد خداست بهتر و پایدارتر است آیا اندیشه نمى‌کنید؟! (60)
قرآن
دلایل روشن آن
النحل : 44 بِالْبَیِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ
(از آنها بپرسید که) از دلایل روشن و کتب (پیامبران پیشین آگاهند!) و ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى و شاید اندیشه کنند! (44)
الأنبیاء : 10 لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَیْکُمْ کِتاباً فیهِ ذِکْرُکُمْ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
ما بر شما کتابى نازل کردیم که وسیله تذکّر (و بیدارى) شما در آن است! آیا نمى‌فهمید؟! (10)
آل‌عمران : 7 هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْویلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْویلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبابِ
او کسى است که این کتاب (آسمانى) را بر تو نازل کرد، که قسمتى از آن، آیات «محکم» [صریح و روشن] است که اساس این کتاب مى‌باشد (و هر گونه پیچیدگى در آیات دیگر، با مراجعه به اینها، برطرف مى‌گردد.) و قسمتى از آن، «متشابه» است [آیاتى که به خاطر بالا بودن سطح مطلب و جهات دیگر، در نگاه اول، احتمالات مختلفى در آن مى‌رود ولى با توجه به آیات محکم، تفسیر آنها آشکار مى‌گردد.] اما آنها که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند، تا فتنه‌انگیزى کنند (و مردم را گمراه سازند) و تفسیر (نادرستى) براى آن مى‌طلبند در حالى که تفسیر آنها را، جز خدا و راسخان در علم، نمى‌دانند. (آنها که به دنبال فهم و درکِ اسرارِ همه آیات قرآن در پرتو علم و دانش الهى) مى‌گویند: «ما به همه آن ایمان آوردیم همه از طرف پروردگارِ ماست.» و جز صاحبان عقل، متذکر نمى‌شوند (و این حقیقت را درک نمى‌کنند). (7)
آسان بودن قرآن
القمر : 17 22 32 40 وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِرٍ
ما قرآن را براى تذکّر آسان ساختیم آیا کسى هست که متذکّر شود؟! (17)
ص : 29 کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَ لِیَتَذَکَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ
این کتابى است پربرکت که بر تو نازل کرده‌ایم تا در آیات آن تدبّر کنند و خردمندان متذکّر شوند!29)
إبراهیم : 52 هذا بَلاغٌ لِلنَّاسِ وَ لِیُنْذَرُوا بِهِ وَ لِیَعْلَمُوا أَنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ وَ لِیَذَّکَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ
این (قرآن،) پیام (و ابلاغى) براى (عموم) مردم است تا همه به وسیله آن انذار شوند، و بدانند او خدا یکتاست و تا صاحبان مغز (و اندیشه) پند گیرند! (52)
الدخان : 58 فَإِنَّما یَسَّرْناهُ بِلِسانِکَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ
ما آن [قرآن] را بر زبان تو آسان ساختیم، شاید آنان متذکّر شوند! (58)
عربی بودن قرآن
یوسف : 2 إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
ما آن را قرآنى عربى نازل کردیم، شاید شما درک کنید (و بیندیشید)! (2)
الزخرف : 3 إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
که ما آن را قرآنى فصیح و عربى قرار دادیم، شاید شما (آن را) درک کنید! (3)
تبیین آیات:
شراب و قمار
البقرة : 219 یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فیهِما إِثْمٌ کَبیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما وَ یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ
درباره شراب و قمار از تو سؤال مى‌کنند، بگو: «در آنها گناه و زیان بزرگى است و منافعى (از نظر مادى) براى مردم در بردارد (ولى) گناه آنها از نفعشان بیشتر است. و از تو مى‌پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: از ما زاد نیازمندى خود.» اینچنین خداوند آیات را براى شما روشن مى‌سازد، شاید اندیشه کنید! (219)
بعد از بیان احکام ارث
البقرة : 242 کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
این چنین، خداوند آیات خود را براى شما شرح مى‌دهد شاید اندیشه کنید! (242)
محرم اسرارى از غیر خود، انتخاب نکنید
آل‌عمران : 118 یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِکُمْ لا یَأْلُونَکُمْ خَبالاً وَدُّوا ما عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ ما تُخْفی صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیاتِ إِنْ کُنْتُمْ تَعْقِلُونَ
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! محرم اسرارى از غیر خود، انتخاب نکنید! آنها از هر گونه شرّ و فسادى در باره شما، کوتاهى نمى‌کنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید. (نشانه‌هاى) دشمنى از دهان (و کلام) شان آشکار شده و آنچه در دل‌هایشان پنهان مى‌دارند، از آن مهمتر است. ما آیات (و راه‌هاى پیشگیرى از شرّ آنها) را براى شما بیان کردیم اگر اندیشه کنید! (118)
شریک خدا قرار ندهید! و به پدر و مادر نیکى کنید و...
الأنعام : 151 قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیَّاهُمْ وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتی حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
بگو: «بیایید آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده است برایتان بخوانم: اینکه چیزى را شریک خدا قرار ندهید! و به پدر و مادر نیکى کنید! و فرزندانتان را از (ترس) فقر، نکشید! ما شما و آنها را روزى مى‌دهیم و نزدیک کارهاى زشت نروید، چه آشکار باشد چه پنهان! و انسانى را که خداوند محترم شمرده، به قتل نرسانید! مگر بحق (و از روى استحقاق) این چیزى است که خداوند شما را به آن سفارش کرده، شاید درک کنید! (151)
در کدام خانه‌‌ها بروید؟
النور : 61 لَیْسَ عَلَى الْأَعْمى حَرَجٌ وَ لا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَ لا عَلَى الْمَریضِ حَرَجٌ وَ لا عَلى أَنْفُسِکُمْ أَنْ تَأْکُلُوا مِنْ بُیُوتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ آبائِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أُمَّهاتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ إِخْوانِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَخَواتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَعْمامِکُمْ أَوْ بُیُوتِ عَمَّاتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَخْوالِکُمْ أَوْ بُیُوتِ خالاتِکُمْ أَوْ ما مَلَکْتُمْ مَفاتِحَهُ أَوْ صَدیقِکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَأْکُلُوا جَمیعاً أَوْ أَشْتاتاً فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلى أَنْفُسِکُمْ تَحِیَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَةً طَیِّبَةً کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
بر نابینا و افراد لنگ و بیمار گناهى نیست (که با شما هم غذا شوند)، و بر شما نیز گناهى نیست که از خانه‌هاى خودتان [خانه‌هاى فرزندان یا همسرانتان که خانه خود شما محسوب مى‌شود بدون اجازه خاصّى] غذا بخورید و همچنین خانه‌هاى پدرانتان، یا خانه‌هاى مادرانتان، یا خانه‌هاى برادرانتان، یا خانه‌هاى خواهرانتان، یا خانه‌هاى عموهایتان، یا خانه‌هاى عمّه‌هایتان، یا خانه‌هاى داییهایتان، یا خانه‌هاى خاله‌هایتان، یا خانه‌اى که کلیدش در اختیار شماست، یا خانه‌هاى دوستانتان، بر شما گناهى نیست که بطور دسته‌جمعى یا جداگانه غذا بخورید و هنگامى که داخل خانه‌اى شدید، بر خویشتن سلام کنید، سلام و تحیّتى از سوى خداوند، سلامى پربرکت و پاکیزه! این گونه خداوند آیات را براى شما روشن مى‌کند، باشد که بیندیشید! (61)
کنیز و غلام
البقرة : 221 وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکینَ حَتَّى یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ اللَّهُ یَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَ یُبَیِّنُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ
و با زنان مشرک و بت‌پرست، تا ایمان نیاورده‌اند، ازدواج نکنید! (اگر چه جز به ازدواج با کنیزان، دسترسى نداشته باشید زیرا) کنیز باایمان، از زن آزاد بت‌پرست، بهتر است هر چند (زیبایى، یا ثروت، یا موقعیت او) شما را به شگفتى آورد. و زنان خود را به ازدواج مردان بت‌پرست، تا ایمان نیاورده‌اند، در نیاورید! (اگر چه ناچار شوید آنها را به همسرى غلامان باایمان درآورید زیرا) یک غلام باایمان، از یک مرد آزاد بت‌پرست، بهتر است هر چند (مال و موقعیت و زیبایى او،) شما را به شگفتى آورد. آنها دعوت به سوى آتش مى‌کنند و خدا دعوت به بهشت و آمرزش به فرمان خود مى‌نماید، و آیات خویش را براى مردم روشن مى‌سازد شاید متذکر شوند! (221)
مثال‌ها:
الزمر : 27 وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنَّاسِ فی هذَا الْقُرْآنِ مِنْ کُلِّ مَثَلٍ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ
ما براى مردم در این قرآن از هر نوع مثَلى زدیم، شاید متذکّر شوند. (27)
باغ و باد سوزان
البقرة : 266 أَ یَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَنْ تَکُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخیلٍ وَ أَعْنابٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُ فیها مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ وَ أَصابَهُ الْکِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفاءُ فَأَصابَها إِعْصارٌ فیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ
آیا کسى از شما دوست دارد که باغى از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر درختان آن، نهرها بگذرد، و براى او در آن (باغ)، از هر گونه میوه‌اى وجود داشته باشد، در حالى که به سن پیرى رسیده و فرزندانى (کوچک و) ضعیف دارد (در این هنگام،) گردبادى (کوبنده)، که در آن آتش (سوزانى) است، به آن برخورد کند و شعله‌ور گردد و بسوزد؟! (همین طور است حال کسانى که انفاق‌هاى خود را، با ریا و منت و آزار، باطل مى‌کنند.) این چنین خداوند آیات خود را براى شما آشکار مى‌سازد شاید بیندیشید (و با اندیشه، راه حق را بیابید)! (266)
مثل زندگى دنیا
یونس : 24 إِنَّما مَثَلُ الْحَیاةِ الدُّنْیا کَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ مِمَّا یَأْکُلُ النَّاسُ وَ الْأَنْعامُ حَتَّى إِذا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّیَّنَتْ وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَیْها أَتاها أَمْرُنا لَیْلاً أَوْ نَهاراً فَجَعَلْناها حَصیداً کَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ کَذلِکَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
مثل زندگى دنیا، همانند آبى است که از آسمان نازل کرده‌ایم که در پى آن، گیاهان (گوناگون) زمین- که مردم و چهارپایان از آن مى‌خورند- مى‌روید تا زمانى که زمین، زیبایى خود را یافته و آراسته مى‌گردد، و اهل آن مطمئن مى‌شوند که مى‌توانند از آن بهره‌مند گردند، (ناگهان) فرمان ما، شب‌هنگام یا در روز، (براى نابودى آن) فرامى‌رسد (سرما یا صاعقه‌اى را بر آن مسلّط مى‌سازیم) و آن چنان آن را درو مى‌کنیم که گویى دیروز هرگز (چنین کشتزارى) نبوده است! این گونه، آیات خود را براى گروهى که مى‌اندیشند، شرح مى‌دهیم! (24)
نزول قرآن بر کوه
الحشر : 21 لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَیْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ تِلْکَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ
اگر این قرآن را بر کوهى نازل مى‌کردیم، مى‌دیدى که در برابر آن خاشع مى‌شود و از خوف خدا مى‌شکافد! اینها مثال‌هایى است که براى مردم مى‌زنیم، شاید در آن بیندیشید! (21)
برده داشتید...
الروم : 28 ضَرَبَ لَکُمْ مَثَلاً مِنْ أَنْفُسِکُمْ هَلْ لَکُمْ مِنْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ مِنْ شُرَکاءَ فی ما رَزَقْناکُمْ فَأَنْتُمْ فیهِ سَواءٌ تَخافُونَهُمْ کَخیفَتِکُمْ أَنْفُسَکُمْ کَذلِکَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
خداوند مثالى از خودتان، براى شما زده است: آیا (اگر مملوک و برده‌اى داشته باشید)، این برده‌هاى شما هرگز در روزی‌هایى که به شما داده‌ایم شریک شما مى‌باشند آن چنان که هر دو مساوى بوده و از تصرّف مستقل و بدون اجازه آنان بیم داشته باشید، آن‌گونه که در مورد شرکاى آزاد خود بیم دارید؟! اینچنین آیات خود را براى کسانى که تعقّل مى‌کنند شرح مى‌دهیم. (28)
کلمه طیبه و درخت
إبراهیم : 25 تُؤْتی أُکُلَها کُلَّ حینٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ
آیا ندیدى چگونه خداوند «کلمه طیبه» (و گفتار پاکیزه) را به درخت پاکیزه‌اى تشبیه کرده که ریشه آن (در زمین) ثابت، و شاخه آن در آسمان است؟! (24)
هر زمان میوه خود را به اذن پروردگارش مى‌دهد. و خداوند براى مردم مثلها مى‌زند، شاید متذکّر شوند (و پند گیرند)! (25)
آفرینش:
آسمانها و زمین
آل‌عمران : 191 الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ
همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن گاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد مى‌کنند و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین مى‌اندیشند (و مى‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌اى! منزهى تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار! (191)
النحل : 11 یُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّیْتُونَ وَ النَّخیلَ وَ الْأَعْنابَ وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
خداوند با آن (آب باران)، براى شما زراعت و زیتون و نخل و انگور، و از همه میوه‌ها مى‌رویاند مسلماً در این، نشانه روشنى براى اندیشمندان است. (11)
النحل : 69 ثُمَّ کُلی مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُکی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلاً یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فیهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
سپس از تمام ثمرات (و شیره گل‌ها) بخور و راه‌هایى را که پروردگارت براى تو تعیین کرده است، به‌راحتى بپیما! «از درون شکم آنها، نوشیدنى با رنگهاى مختلف خارج مى‌شود که در آن، شفا براى مردم است به یقین در این امر، نشانه روشنى است براى جمعیّتى که مى‌اندیشند. (69)
الروم : 21 وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
و از نشانه‌هاى او اینکه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد در این نشانه‌هایى است براى گروهى که تفکّر مى‌کنند! (21)
الجاثیة : وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْهُ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
او آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همه را از سوى خودش مسخّر شما ساخته در این نشانه‌هاى (مهمّى) است براى کسانى که اندیشه مى‌کنند! (13)
الرعد : 3 وَ هُوَ الَّذی مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فیها رَواسِیَ وَ أَنْهاراً وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ جَعَلَ فیها زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهارَ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
و او کسى است که زمین را گسترد و در آن کوه‌ها و نهرهایى قرار داد و در آن از تمام میوه‌ها دو جفت آفرید (پرده سیاه) شب را بر روز مى‌پوشاند در اینها آیاتى است براى گروهى که تفکر مى‌کنند! (3)
المؤمنون : 80 وَ هُوَ الَّذی یُحْیی وَ یُمیتُ وَ لَهُ اخْتِلافُ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
و او کسى است که زنده مى‌کند و مى‌میراند و رفت و آمد شب و روز از آن اوست آیا اندیشه نمى‌کنید؟! (80)
الشعراء : 28 قالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ ما بَیْنَهُما إِنْ کُنْتُمْ تَعْقِلُونَ
(موسى) گفت: «او پروردگار مشرق و مغرب و آنچه میان آن دو است مى‌باشد، اگر شما عقل و اندیشه خود را به کار مى‌گرفتید!» (28)
غافر : 67 هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ یُخْرِجُکُمْ طِفْلاً ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّکُمْ ثُمَّ لِتَکُونُوا شُیُوخاً وَ مِنْکُمْ مَنْ یُتَوَفَّى مِنْ قَبْلُ وَ لِتَبْلُغُوا أَجَلاً مُسَمًّى وَ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
او کسى است که شما را از خاک آفرید، سپس از نطفه، سپس از علقه (خون بسته شده)، سپس شما را بصورت طفلى (از شکم مادر) بیرون مى‌فرستد، بعد به مرحله کمال قوّت خود مى‌رسید، و بعد از آن پیر مى‌شوید و (در این میان) گروهى از شما پیش از رسیدن به این مرحله مى‌میرند و در نهایت به سرآمد عمر خود مى‌رسید و شاید تعقّل کنید! (67)
الحدید : 17 اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
بدانید خداوند زمین را بعد از مرگ آن زنده مى‌کند! ما آیات (خود) را براى شما بیان کردیم، شاید اندیشه کنید! (17)
البقرة : 164 إِنَّ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ الْفُلْکِ الَّتی تَجْری فِی الْبَحْرِ بِما یَنْفَعُ النَّاسَ وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ بَثَّ فیها مِنْ کُلِّ دابَّةٍ وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ وَ السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتی‌هایى که در دریا به سود مردم در حرکتند، و آبى که خداوند از آسمان نازل کرده، و با آن، زمین را پس از مرگ، زنده نموده، و انواع جنبندگان را در آن گسترده، و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایى که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‌هایى است (از ذات پاک خدا و یگانگى او) براى مردمى که عقل دارند و مى‌اندیشند!
الرعد : 4 وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقى بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلى بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
و در روى زمین، قطعاتى در کنار هم قرار دارد که با هم متفاوتند و (نیز) باغهایى از انگور و زراعت و نخلها، (و درختان میوه گوناگون) که گاه بر یک پایه مى‌رویند و گاه بر دو پایه (و عجیب‌تر آنکه) همه آنها از یک آب سیراب مى‌شوند! و با این حال، بعضى از آنها را از جهت میوه بر دیگرى برترى مى‌دهیم در اینها نشانه‌هایى است براى گروهى که عقل خویش را به کار مى‌گیرند! (4)
النحل : 12 وَ سَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومُ مُسَخَّراتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
او شب و روز و خورشید و ماه را مسخّر شما ساخت و ستارگان نیز به فرمان او مسخّر شمایند در این، نشانه‌هایى است (از عظمت خدا،) براى گروهى که عقل خود را به کار مى‌گیرند! (12)
النحل67 وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنَّ فی ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
و از میوه‌هاى درختان نخل و انگور، مسکرات (ناپاک) و روزى خوب و پاکیزه مى‌گیرید در این، نشانه روشنى است براى جمعیّتى که اندیشه مى‌کنند! (67)
الروم : 24 وَ مِنْ آیاتِهِ یُریکُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ یُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ ماءً فَیُحْیی بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
و از آیات او این است که برق و رعد را به شما نشان مى‌دهد که هم مایه ترس و هم امید است (ترس از صاعقه، و امید به نزول باران)، و از آسمان آبى فرو مى‌فرستد که زمین را بعد از مردنش بوسیله آن زنده مى‌کند در این نشانه‌هایى است براى جمعیّتى که مى‌اندیشند! (24)
الجاثیة : 5 وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ آیاتٌ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
و نیز در آمد و شد شب و روز، و رزق (و بارانى) که خداوند از آسمان نازل کرده و بوسیله آن زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه‌هاى روشنى است براى گروهى که اهل تفکّرند!
السجدة : 4 اللَّهُ الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ ما لَکُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا شَفیعٍ أَ فَلا تَتَذَکَّرُونَ
خداوند کسى است که آسمانها و زمین و آنچه را میان این دو است در شش روز [شش دوران] آفرید، سپس بر عرش (قدرت) قرار گرفت هیچ سرپرست و شفاعت کننده‌اى براى شما جز او نیست آیا متذکّر نمى‌شوید؟!
الأعراف: 57 وَ هُوَ الَّذی یُرْسِلُ الرِّیاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ حَتَّى إِذا أَقَلَّتْ سَحاباً ثِقالاً سُقْناهُ لِبَلَدٍ مَیِّتٍ فَأَنْزَلْنا بِهِ الْماءَ فَأَخْرَجْنا بِهِ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ کَذلِکَ نُخْرِجُ الْمَوْتى لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ
و کسى است که بادها را بشارت دهنده در پیشاپیش (باران) رحمتش مى‌فرستد تا ابرهاى سنگین‌بار را (بر دوش) کشند (سپس) ما آنها را به سوى زمین‌هاى مرده مى‌فرستیم و به وسیله آنها، آب (حیاتبخش) را نازل مى‌کنیم و با آن، از هر گونه میوه‌اى (از خاک تیره) بیرون مى‌آوریم این‌گونه (که زمین‌هاى مرده را زنده کردیم،) مردگان را (نیز در قیامت) زنده مى‌کنیم، شاید (با توجه به این مثال) متذکّر شوید! (57)
یونس : 3 إِنَّ رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ یُدَبِّرُ الْأَمْرَ ما مِنْ شَفیعٍ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ ذلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ أَ فَلا تَذَکَّرُونَ
پروردگار شما، خداوندى است که آسمانها و زمین را در شش روز [شش دوران] آفرید سپس بر تخت (قدرت) قرار گرفت، و به تدبیر کار (جهان) پرداخت هیچ شفاعت کننده‌اى، جز با اذن او نیست این است خداوند، پروردگار شما! پس او را پرستش کنید! آیا متذکّر نمى‌شوید؟! (3)
النحل : 13 وَ ما ذَرَأَ لَکُمْ فِی الْأَرْضِ مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ
(علاوه بر این،) مخلوقاتى را که در زمین به رنگهاى گوناگون آفریده نیز مسخّر (فرمان شما) ساخت در این، نشانه روشنى است براى گروهى که متذکّر مى‌شوند! (13)
النحل : 17 أَ فَمَنْ یَخْلُقُ کَمَنْ لا یَخْلُقُ أَ فَلا تَذَکَّرُونَ
او کسى است که دریا را مسخّر (شما) ساخت تا از آن، گوشت تازه بخورید و زیورى براى پوشیدن (مانند مروارید) از آن استخراج کنید و کشتی‌ها را مى‌بینى که سینه دریا را مى‌شکافند تا شما (به تجارت پردازید و) از فضل خدا بهره گیرید شاید شکر نعمتهاى او را بجا آورید! (14)
و در زمین، کوه‌هاى ثابت و محکمى افکند تا لرزش آن را نسبت به شما بگیرد و نهرها و راه‌هایى ایجاد کرد، تا هدایت شوید. (15)
و (نیز) علاماتى قرار داد و (شب هنگام) به وسیله ستارگان هدایت مى‌شوند. (16)
آیا کسى که (این گونه مخلوقات را) مى‌آفریند، همچون کسى است که نمى‌آفریند؟! آیا متذکّر نمى‌شوید؟! (17)
الذاریات : 49 وَ مِنْ کُلِّ شَیْ‌ءٍ خَلَقْنا زَوْجَیْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ
و از هر چیز دو جفت آفریدیم، شاید متذکّر شوید! (49)
الزمر : 21 أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسَلَکَهُ یَنابیعَ فِی الْأَرْضِ ثُمَّ یُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ ثُمَّ یَهیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَجْعَلُهُ حُطاماً إِنَّ فی ذلِکَ لَذِکْرى لِأُولِی الْأَلْبابِ
آیا ندیدى که خداوند از آسمان آبى فرستاد و آن را بصورت چشمه‌هایى در زمین وارد نمود، سپس با آن زراعتى را خارج مى‌سازد که رنگهاى مختلف دارد بعد آن گیاه خشک مى‌شود، بگونه‌اى که آن را زرد و بى‌روح مى‌بینى سپس آن را در هم مى‌شکند و خرد مى‌کند در این مثال تذکّرى است براى خردمندان (از ناپایدارى دنیا)! (21)
یس : 68 وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَکِّسْهُ فِی الْخَلْقِ أَ فَلا یَعْقِلُونَ
هر کس را طول عمر دهیم، در آفرینش واژگونه‌اش مى‌کنیم (و به ناتوانى کودکى باز مى‌گردانیم) آیا اندیشه نمى‌کنند؟! (68)
داستان
الأعراف : 176 وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لکِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ ذلِکَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ
و اگر مى‌خواستیم، (مقام) او را با این آیات (و علوم و دانش‌ها) بالا مى‌بردیم (اما اجبار، بر خلاف سنت ماست پس او را به حال خود رها کردیم) و او به پستى گرایید، و از هواى نفس پیروى کرد! مثل او همچون سگ (هار) است که اگر به او حمله کنى، دهانش را باز، و زبانش را برون مى‌آورد، و اگر او را به حال خود واگذارى، باز همین کار را مى‌کند (گویى چنان تشنه دنیاپرستى است که هرگز سیراب نمى‌شود!) این مَثَل گروهى است که آیات ما را تکذیب کردند این داستان‌ها را (براى آنها) بازگو کن، شاید بیندیشند (و بیدار شوند)! (176)
اندیشه در حقایق موجود
البقرة : 44 أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
آیا مردم را به نیکى (و ایمان به پیامبرى که صفات او آشکارا در تورات آمده) دعوت مى‌کنید، اما خودتان را فراموش مى‌نمایید با اینکه شما کتاب (آسمانى) را مى‌خوانید! آیا نمى‌اندیشید؟! (44)
آل‌عمران : 65 یا أَهْلَ الْکِتابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فی إِبْراهیمَ وَ ما أُنْزِلَتِ التَّوْراةُ وَ الْإِنْجیلُ إِلاَّ مِنْ بَعْدِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
اى اهل کتاب! چرا درباره ابراهیم، گفتگو و نزاع مى‌کنید (و هر کدام، او را پیرو آیین خودتان معرفى مى‌نمایید)؟! در حالى که تورات و انجیل، بعد از او نازل شده است! آیا اندیشه نمى‌کنید؟! (65)
معجزات
البقرة : 73 فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها کَذلِکَ یُحْیِ اللَّهُ الْمَوْتى وَ یُریکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
سپس گفتیم: «قسمتى از گاو را به مقتول بزنید! (تا زنده شود، و قاتل را معرفى کند.) خداوند این گونه مردگان را زنده مى‌کند و آیات خود را به شما نشان مى‌دهد شاید اندیشه کنید!» (73)
روش زندگی و پرستش
الأنبیاء : 67 أُفٍّ لَکُمْ وَ لِما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
اف بر شما و بر آنچه جز خدا مى‌پرستید! آیا اندیشه نمى‌کنید (و عقل ندارید)؟! (67)
یس : 62 وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنْکُمْ جِبِلاًّ کَثیراً أَ فَلَمْ تَکُونُوا تَعْقِلُونَ
او گروه زیادى از شما را گمراه کرد، آیا اندیشه نکردید؟! (62)
مطالب مرتبط