فرق میان: تعقل، تفکر، تذکر
سوره نحل
یُنبِتُ لَکمُ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّیْتُونَ وَ النَّخِیلَ وَ الْأَعْنَابَ وَ مِن کُلّ الثَّمَرَاتِ إِنَّ فىِ ذَالِکَ لاََیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ(11)
خداوند با آن (آب باران)، براى شما زراعت و زیتون و نخل و انگور، و از همه میوه‌ها مى‌رویاند مسلماً در این، نشانه روشنى براى اندیشمندان است.
وَ سَخَّرَ لَکُمُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومُ مُسَخَّرَاتُ بِأَمْرِهِ إِنَّ فىِ ذَالِکَ لاََیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ(12)
او شب و روز و خورشید و ماه را مسخّر شما ساخت و ستارگان نیز به فرمان او مسخّر شمایند در این، نشانه‌هایى است (از عظمت خدا،) براى گروهى که عقل خود را به کار مى‌گیرند!
وَ مَا ذَرَأَ لَکُمْ فىِ الْأَرْضِ مخُْتَلِفًا أَلْوَانُهُ إِنَّ فىِ ذَالِکَ لاََیَةً لِّقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ(13)
(علاوه بر این،) مخلوقاتى را که در زمین به رنگهاى گوناگون آفریده نیز مسخّر (فرمان شما) ساخت در این، نشانه روشنى است براى گروهى که متذکّر مى‌شوند!
در آیات فوق، بعد از بیان سه بخش از نعمت‌هاى الهى مردم را دعوت به اندیشه کرده منتها در یک مورد مى‌فرماید: در این‌ها نشانه‌هایى است براى قومى که تفکر مى‌کنند، در مورد دیگر مى‌فرماید براى قومى که تعقل دارند، و در مورد سوم براى قومى که متذکر مى‌شوند.
این اختلاف تعبیر مسلما جنبه تفنن در عبارت ندارد، بلکه آنچه از روش قرآن مى‌دانیم هر کدام اشاره به نکته‌اى است، و شاید نکته این تفاوت آن باشد که:
در مورد الوان نعمت‌هاى موجود در زمین آن‌قدر مساله روشن است که تنها تذکر و یادآورى کافى است.
ولى در مورد زراعت و زیتون و نخل و انگور و به طور کلى میوه‌ها کمى بیشتر اندیشه لازم است، تا به خواص غذایى و درمانى آن‌ها آشنا شویم، به همین جهت تعبیر به" تفکر" مى‌کند.
اما در مورد تسخیر خورشید و ماه و ستارگان و اسرار شب و روز باز هم اندیشه بیشترى لازم است، لذا تعبیر به" تعقل" که گویاى سطح بالاترى از اندیشه است فرموده.
(تفسیر نمونه، ج11، ص: 176)
مطالب مرتبط