آیا غیر شیعیان به بهشت می روند؟
خداوند تبارک و تعالی در آیه 172 و 173 سوره اعراف می فرماید:
وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلینَ * أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَکَ ءَابَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَ کُنَّا ذُرِّیَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَ فَتُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُون
هنگامی که پروردگارت از پشت آدمی زادگان فرزندانشان را برآورد و ایشان را بر خودشان شاهد قرارداد که آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: چرا، شهادت دادیم. (و خدا این‌کار را انجام داد) تا روز قیامت نگویید که ما از این مطلب غافل بودیم * یا نگویید که پدران ما قبلاً شرک ورزیدند و ما نسلی بودیم از پس ایشان (و دنباله‌رو آنان) پس آیا ما را به‌خاطر کارهای باطل‌گرایان تباه می‌‌سازی؟
این آیه بیانگر آن که همة انسان ها قبل از حضور در این عالم؛ به شناخت خدا و شناخت خوبی ها و بدی ها دست یافته اند.
از طرفی در آیه 30 سوره روم خلقت انسان را بر فطرت الهی اعلام فرموده است:
فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ
پس روى خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتى است که خداوند، انسان ها را بر آن آفریده؛ دگرگونى در آفرینش الهى نیست؛ این است آیین استوار؛ ولى اکثر مردم نمى دانند!
از این رو اگر دقت کنیم اعمال خوب و بد در اکثر جوامع یکسان است. به عنوان مثال: دروغ، تهمت، دزدی، چشم نداشتن به ناموس دیگران، پوشش (پرهیز از برهنگی) و بسیاری از اعمال دیگر ناشایست و کمک به همنوع، راستگویی، فداکاری و بسیاری اعمال دیگر شایسته است.
بر همین اساس اگر کسی به همان چیزهایی که می داند و بر اساس فطرت در وجود او قرار داده شده است عمل کند به طور قطع به هدایت الهی دست خواهد یافت.
قرآن کریم در انتهای آیه 282 سوره بقره می فرماید:
وَ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ یُعَلِّمُکُمُ اللَّهُ
از خدا بپرهیزید! و خداوند به شما تعلیم مى دهد.
در همین راستا رسول خدا صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم فرمود:
مَن عَمِلَ بِما یَعلَمُ عَلَّمَهُ اللهُ عِلمَ ما لَم یَعلَم
هر کس به آن‌چه مىداند عمل کند، خداوند، آن‌چه را ندانسته به او مىآموزد.
حلیه الاولیاء، ج 10؛ اعلام الدین، ص 301
از طرفی خداوند در آیه 286 سوره بقره می فرماید:
لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها
خداوند هیچ کس را، جز به اندازه تواناییش، تکلیف نمىکند.
پس تقوای اشاره شده در آیه قبل یعنی عمل کردن به آن‌چه که می دانیم.
حال اگر کسی مستضعف فکری باشد، یعنی یا توان فهم دقیق دین را نداشته یا زمینه های فراگیری برایش مهیا نبوده است اگر به همان مقداری که خدا و خوبی و بدی را درک کرده است عمل کند جزو نجات یافتگان خواهد بود. یعنی هم زمینه های هدایت برایش فراهم می شود و هم به همان میزان عمل خوبی که انجام داده است از او پذیرفه خواهد شد.
از امام موسى بن جعفر علیه السلام پرسیدند که مستضعفان چه کسانى هستند؟
امام در پاسخ این سؤال نوشتند:
فَالضَّعِیفُ مَنْ لَمْ یُرْفَعْ إِلَیْهِ حُجَّةٌ وَ لَمْ یَعْرِفِ الِاخْتِلَافَ فَإِذَا عَرَفَ الِاخْتِلَافَ فَلَیْسَ بِضَعِیف
مستضعف کسى است که حجت و دلیل به او نرسیده باشد و به وجود اختلاف (در مذاهب و عقاید که محرک بر تحقیق است) پى نبرده باشد، اما هنگامى که به این مطلب پى برد، دیگر مستضعف نیست.
الکافی (ط - الإسلامیه) ج8 ص 125
حتی خداوند در آیه 98 سوره نساء کسانی را که حقیقت را درک کرده اند اما خفقان محیط به او اجازه عمل نمى دهد و قدرت مهاجرت هم ندارند را شامل عذاب نمی داند:
إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطیعُونَ حیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبیلاً
(آن ها که عذرى نداشتند، جایگاه شان دوزخ است) مگر آن دسته از مردان و زنان و کودکانى که به راستى تحت فشار قرار گرفته اند (و حقیقتاً مستضعفند)؛ نه چاره اى دارند، و نه راهى (براى نجات از آن محیط آلوده) مى یابند.
این اعتقاد با برخی از آیات قرآن که گفته تنها دین اسلام پذیرفته می‌شود؛ منافات ندارد؛ زیرا این آیات برای افرادی است که حقانیت اسلام برای آن ها ثابت شده است و در این صورت از آن ها غیر از اسلام قبول نمی‌شود، اما برای افرادی که واقعاً نتوانسته‌اند با اسلام راستین و حقیقت درست، آشنا گردند، حال چه به جهت شرایط خاص خودشان به اسلام نرسیده‌اند و چه به جهت کم‌کاری برخی مسلمانان، در عین حال بنا بر فطرت خود به خداوند و روز قیامت اعتقاد داشتند و عمل صالح انجام می‌دادند؛ طبیعی است که نباید آنها را مستحق عذاب دانست که این خلاف عدالت الهی می‌باشد.
یکی از آیاتی که بر این مطلب دلالت دارد، آیه 62 سوره بقره است:
إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ هادُوا وَ النَّصارى وَ الصَّابِئینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ
هر یک از مسلمانان و یهود و نصارى و صابئان (پیروان حضرت یحیى) که از روى حقیقت به خدا و روز قیامت ایمان آورد و نیکوکارى پیشه کند، البته آنها از خدا پاداش نیک یابند و هیچ‌گاه بیمناک و اندوهگین نخواهند بود.
آیه 69 سوره مائده هم شبیه به همین مطلب است.
عدم تلاش برای دانستن جرم است
آن‌چه آمد برای کسانی است که توان یاد گرفتن را هم نداشته اند و الا اگر زمینه یادگیری باشد و فردی از روی کاهلی به دنبال یادگیری نرود، مجرم است.
از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که دربارة آیه 149 سوره انعام:
قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعینَ
بگو: دلیل رسا (و قاطع) براى خداست (دلیلى که براى هیچ‌کس بهانهاى باقى نمىگذارد). و اگر او بخواهد، همة شما را (به اجبار) هدایت مىکند. (ولى چون هدایت اجبارى بىثمر است، این کار را نمىکند)
فرموده‌اند:
إِنَ اللَّهَ تَعَالَى یَقُولُ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَبْدِی أَ کُنْتَ عَالِماً فَإِنْ قَالَ نَعَمْ قَالَ لَهُ أَ فَلَا عَمِلْتَ بِمَا عَلِمْتَ وَ إِنْ قَالَ کُنْتُ جَاهِلًا قَالَ لَهُ أَ فَلَا تَعَلَّمْتَ حَتَّى تَعْمَلَ فَیَخْصِمُهُ وَ ذَلِکَ الْحُجَّةُ الْبَالِغَة
خداوند در روز رستاخیز به بندة خویش مىفرماید بندة من! آیا مىدانستى (و گناه کردى)؛ اگر بگوید آرى، مىفرماید: چرا به آن‌چه مىدانستى عمل نکردى؟ و اگر بگوید نمىدانستم، مىگوید: چرا یاد نگرفتى تا عمل کنى؟ در این موقع فرو مىماند، و این است معنى حجت بالغه.
الأمالی (للمفید)، النص، ص228
مطالب مرتبط