زلزله در روایات

الف) دلیل زلزله

1ـ ربا

رسول خدا صلی‌الله‌و‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند:

إِذَا أَکَلَتْ أُمَّتِی الرِّبَا کَانَتِ‏ الزَّلْزَلَةُ وَ الْخَسْف‏

هرگاه امت من رباخوار شوند گرفتار زلزله و فرو رفتن در زمین می گردند.

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ج‏13 ص333

2ـ زنا

رسول خدا صلی‌الله‌و‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند:

إِذَا فَشَا فِیکُمْ خَمْسٌ حَلَّ بِکُمْ خَمْسٌ

هر گاه پنج خصلت میان شما آشکار شود، پنج بلا بر شما مى‏‌رسد.

إِذَا فَشَا فِیکُمُ الزِّنَا کَانَتِ الزَّلْزَلَةُ

هر گاه زناکارى میان شما آشکار شود، زلزله‌‏هاى سخت خواهد بود

وَ إِذَا فَشَا فِیکُمُ الرِّبَا کَانَ الْخَسْفُ

و هر گاه رباخوارى آشکار شود، به زمین فرو شدن خواهد بود

وَ إِذَا مُنِعَتِ الزَّکَاةُ هَلَکَتِ الْبَهَائِمُ

و هر گاه زکات پرداخت نشود، چهار پایان نابود مى‌‏شوند

وَ إِذَا جَارَ السُّلْطَانُ قُحِطَ الْمَطَرُ

و چون سلطان ستم ورزد، باران باز مى‌‏ایستد

وَ إِذَا حُقِرَتِ الذِّمَّةُ کَانَتِ الدَّوْلَةُ لِلْمُشْرِکِینَ عَلَى الْمُسْلِمِین‏

و هر گاه ذمه و تعهد تحقیر شود، مشرکان بر مسلمانان پیروز مى‌‏شوند.

روضة الواعظین و بصیرة المتعظین (ط - القدیمة) ج‏2 ص485

توجه: زنا پنج شکل دارد:

رسول خدا صلی‌الله‌و‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند:

« لِکُلِّ عُضْوٍ مِنِ ابْنِ‏ آدَمَ‏ حَظٌّ مِنَ‏ الزِّنَا ـ

براى هر عضوى از اعضاء آدمى بهره‏اى از زناست

فَالْعَیْنُ زِنَاهُ النَّظَرُ ـ

زناى چشم‏ها نگریستن

وَ اللِّسَانُ‏ زِنَاهُ‏ الْکَلَامُ ـ

و زناى زبان سخن گفتن

وَ الْأُذُنَانِ زِنَاهُمَا السَّمْعُ ـ

و زناى گوش‌ها شنیدن

وَ الْیَدَانِ زِنَاهُمَا الْبَطْشُ ـ

و زناى دست تعدى نمودن

وَ الرِّجْلَانِ زِنَاهُمَا الْمَشْیُ ـ

و زناى پاها رفتن

وَ الْفَرْجُ یُصَدِّقُ ذَلِکَ وَ یُکَذِّبُهُ ـ

و عورت ممکن است از آن‌ها پیروی کند یا نکند».

بحارالأنوار ج‏101 ص38 به نقل از نفس‌المصدر ص243

3ـ آوازه‌خوانی زن‌ها

4ـ برخی گناهان دیگر

رسول خدا صلی‌الله‌و‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند:

لا بد من خسف و مسخ و رجف! قالوا: یا رسول الله! فی هذه الأمة؟ قال: نعم، إذا اتخذوا القیان، واستحلوا الزنا، وأکلوا الربا، و استحلوا الصید فی الحرم، ولبسوا الحریر، و اکتفى الرجال بالرجال و النساء بالنساء.

ناچارید ازخسف و مسخ و لرزه.

گفته شد ای رسول خدا در این امت؟!

فرمود: بلی وقتی زن‌های آوازه خوان را بگیرند (و به آن‌ها بهاء و ارزش دهند) و زنا را حلال شمارند و ربا خواری کنند و صید حرم را حلال دانند و لباس حریر بپوشند و مردها به مردها و زن‌ها به زن‌ها اکتفاء نمایند. (همجنس‌ بازی کنند)

کنزالعمال ج 14 ص 280

5ـ پند و هشدار

امام صادق علیه‌السلام فرمود:

فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ فَلِمَ صَارَتْ هَذِهِ الْأَرْضُ تُزَلْزَلُ قِیلَ لَهُ إِنَّ الزَّلْزَلَةَ وَ مَا أَشْبَهَهَا مَوْعِظَةٌ وَ تَرْهِیبٌ یُرَهَّبُ بِهَا النَّاسُ لِیَرْعُوا وَ یُنْزَعُوا عَنِ الْمَعَاصِی.

اگر کسى گوید چرا این زمین می‌لرزد، به او گفته شود زلزله و مانندش پند و بیم مردم است تا رعایت خود کنند و از گناه دست کشند.

توحید المفضل ص 144

ب) عبرت از زلزله

رسول خدا صلی‌الله‌و‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند:

یکون فی أمتی رجفة یهلک فیها عشرة آلاف، عشرون ألفا، ثلاثون ألفا، یجعلها موعظة للمتقین و رحمة للمؤمنین و عذابا للکافرین.

در امت من زلزله‌ای رخ می‌دهد که در آن ده هزار، بیست هزار، سی هزار نفر نابود می‌شوند. (خداوند) آن را برای پرهیز کاران پند، برای مومنان رحمت، و برای کافران عذاب قرار می‌دهد

کنز العمال ج 14 ص 567

فیلم فرمایشات آیت الله مجتهدی در باره ارتباط زلزله با گناه ـ کلیک کنید

نکته:

متاسفانه فراموش می‌کنیم

خداوند در سوره عنکبوت آیه 65 می‌فرماید:

فَإِذا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصینَ‏ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذا هُمْ یُشْرِکُونَ

هنگامى که بر سوار بر کشتى شوند، خدا را با اخلاص مى‏خوانند (و غیر او را فراموش مى‏کنند)؛ امّا هنگامى که خدا آنان را به خشکى رساند و نجات داد، باز مشرک میشوند!

با زلزله در هراس و در بیم شدیم      در فکر فرائض و تعالیم شدیم

گفتیم که فکر آخرت باید بود     چون رفت، همان کسی که بودیم شدیم

ج) امان از زلزله

1ـ

عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ:

کَتَبْتُ إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ علیه‌السلام وَ شَکَوْتُ إِلَیْهِ کَثْرَةَ الزَّلَازِلِ فِی الْأَهْوَازِ تَرَى لَنَا التَّحَوُّلَ عَنْهَا.

فَکَتَبَ: لَا تَتَحَوَّلُوا عَنْهَا وَ صُومُوا الْأَرْبِعَاءَ وَ الْخَمِیسَ وَ الْجُمُعَةَ وَ اغْتَسِلُوا وَ طَهِّرُوا ثِیَابَکُمْ وَ ابْرُزُوا یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ ادْعُوا اللَّهَ فَإِنَّهُ یَرْفَعُ عَنْکُمْ.

قَالَ:‏ فَفَعَلْنَا فَسَکَنَتِ الزَّلَازِلُ.

على بن مهزیار گوید به ابو جعفر (امام جواد) علیه‌السلام نامه‌اى نوشتم و از فراوانى زلزله در اهواز به ایشان شکایت نمودم و گفتم:‌

آیا صلاح مى‌دانید من از این شهر منتقل شوم؟

ایشان مرقوم فرمود:

از آن جا منتقل نشوید. چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را روزه بگیرید و غسل کنید و جامه‌هاى پاکیزه بپوشید و روز جمعه بیرون روید و به درگاه خدا دعا کنید. [خداوند] زلزله را از شما برطرف مى‌کند.

ما این کار را کردیم و زلزله‌ها فرو نشستند.

من لا یحضره الفقیه ج‏1 ص544

تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان) ج‏3 ص294

علل الشرائع ج‏2 ص555

لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه ج‏5 ص346

الوافی ج‏26 ص491

وسائل الشیعة ج‏7 ص504

ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار ج‏5 ص562

بحار الأنوار (ط - بیروت) ج‏50 ص101 و ج‏88 ص150

عوالم العلوم و المعارف ج‏23 ص118 و 329

مکاتیب الأئمة علیهم السلام ج‏5 ص422

2ـ

رسول خدا صلی‌الله‌و‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند:

‏‎از قرائت [سوره] زلزال ملول نشوید، ‏‎زیرا کسی که در مستحباتش آن را ‏‎قرائت نماید، خداوند عزوجل ‏‎هرگز زلزله‌ای به او نرساند ‏‎و با آن و [نیز] با صاعقه و آفتی ‏‎از آفات دنیا نمیرد ‏‎تا این که [به طور عادی] بمیرد.

بحار الانوار، ج۵۶ ص۳۵۶

3ـ

امام صادق علیه‌السلام فرمودند:‌

هر گاه در شب و هنگام خوابیدن از وقوع زلزله و خراب شدن خانه می‌ترسی آیه «41 سوره فاطر» را قرائت کن.

إنَّ اللَّهَ یُمْسِکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَن تَزُولَا وَلَئِن زَالَتَا إِنْ أَمْسَکَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِّن بَعْدِهِ إِنَّهُ کَانَ حَلِیمًا غَفُورًا

یقیناً خدا آسمان‌ها و زمین را از این‌که از جای خود منحرف شوند (و فرو ریزند) نگه می‌دارد‌ و اگر منحرف شوند هیچ‌کس بعد از او نمی‌تواند نگاه‌شان دارد؛ مسلماً خدا همواره بردبار و بسیار آمرزنده است.

مکارم الاخلاق، ص290

4ـ

امام صادق علیه‌السلام فرمودند:‌

هر که به زلزله برخورد کرد این [دعا] را بخواند:

یَا مَنْ‏ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَمْسِکْ عَنَّا السُّوءَ إِنَّکَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ

ای [خدایی] که آسمان ها و زمین را نگاه می دارد تا نیفتد. و اگر بیفتد بعد از او هیچ کس آن‌ها را نگاه نمی‌دارد، اوست بردبار آمرزنده! بر محمد و خاندانش درود فرست و بدی را از ما بازدار؛ چرا که تو بر هر چیز توانایی.

سپس فرمود: هر که هنگام خواب آن را بخواند، خانه بر سراو فرو نریزد ان‌شاءالله.

وسائل الشیعة ج‏7 ص506

5ـ دعا

امام کاظم علیه‌السلام فرمود:

بر شما باد دعا کردن؛ چرا که دعا برای خدا و درخواست از خدا بلا را برگرداند [حتی] در حالی که تقدیر و قضا شده باشد و جز امضای آن باقی نمانده باشد. پس هرگاه از خداوند عزوجل دعا و درخواست شد، بی‌درنگ بلا را برگرداند.

الکافی ج 2 ص 472

6ـ امر به معروف و نهی از منکر

اگر خداوند قومی را مورد عذاب قرار دهد؛ فرقی بین مومن و غیرمومن ندارد‌.

امام باقر علیه‌السلام فرموده‌اند:

خداوند به حضرت شعیب پیامبر وحی کرد من صدهزار نفر از قوم تو را عذاب و به هلاکت می رسانم چهل هزار نفر بدهای آن‌ها را و شصت هزار نفر از خوبان را،

شعیب عرض کرد بار الها بدها سزاوارند، اما خوبان چرا عذاب شوند؟

خداوند به او وحی کرد از این رو که نیکان مماشات و سازش‌کاری کردند و برای خاطر خشم من خشمناک نشده‌اند.

فروع کافی، ج 5، ص 55.

د) فرار بی‌فایده است

 حضرت سلیمان علیه‌السلام روزی در کنار ندیمی نشسته بود که ملک‌الموت (عزرائیل ) درآمد و سخت به او می‌نگریست، وقتی عزرائیل بیرون رفت ندیم از سلیمان پرسید این چه کسی بود که چنین  به من نگاه می‌کرد؟

حضرت سلیمان علیه‌السلام گفت: ملک‌الموت بود.

ندیم بسیار هراسان شد و از سلیمان خواست به باد فرمان دهد تا وی را به سرزمین هندوستان ببرد شاید از اجل گریخته باشد و اجلش به تأخیر افتد.

حضرت سلیمان علیه‌السلام به باد فرمان داد تا ندیم را به هندوستان ببرد، ندیم به هندوستان برده شد، سپس در همان ساعت ملک‌الموت برگشت.

سلیمان از وی پرسید که آن نگاه تیز تو به ندیم ما، برای چه بود؟

عزرائیل گفت: بسیار متعجب بودم زیرا فرموده بودند تا جان ندیم را همین ساعت، قبض کنم، اما در سرزمین هندوستان!

ولی متعجب بودم زیرا میان این مرد و هندوستان مسافت بسیار زیادی بود، به همین سبب تعجب کردم تا آن‌که خودش خواست به آن‌جا رود.

اقتباس و ویراست از کتاب حکایت پارسایان

فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ یَسْتَقْدِمُونَ اعراف/34

هنگامی‌که اجلشان به سر رسد، نه می‌توان ساعتی درنگ کرد نه پیشی گرفت.

**********************

 معنای مصلحت و رضا به قضای الهی در مصیبت‌هایی مانند زلزله

🔸زلزله‌ای می‌آید و شهری را خراب می‌کند. ممکن است کسی بگوید: این زلزله را خدا خواست اما به این معنا که خدا ملَکی را فرستاد و گفت: این زمین را تکان بده و او هم تکان داد و یا خود خدا به طور مستقیم آمد زمین را تکان داد و زلزله پدید آمد. نه، این‌طور نیست.

🔹نیز ممکن است کسی معتقد شود که خدا عالم را بر اساس نظامی خلق کرده است. این عالم بدون اشیایی که الآن وجود دارند امکان‌پذیر نبود. خدا دستگاهی را خلق کرده است و در آن دستگاه حوادثی واقع می‌شود که خود خدا هم نمی‌خواسته، ولی می‌شود. خدا که نخواسته زلزله بشود، ولی وقتی این طبایع وجود داشته باشد -طبایعی که وجودشان لازم هم هست و خیرشان بر شرشان می‌چربد- خواه‌ناخواه چه خدا بخواهد و چه خدا نخواهد، این حوادث رخ می‌دهد. این هم یک طرز تفکر که این نیز غلط است.

🔸دیدگاه صحیح: قرآن می‌فرماید هر بدی که می‌رسد، به اذن خدا می‌رسد. معنایش این است که نه این‌چنین خیال کن که هیچ علل و اسبابی دخالت ندارد و نه این‌چنین خیال کن که دخالت آنها به نحوی است که‏ چه خدا بخواهد و چه نخواهد آن کار می‌شود، بلکه به اذن خدا می‌شود؛ یعنی اگر خدا می‌خواست مانع ایجاد کند، مانع ایجاد می‌کرد، اگر می‌خواست شرطی از آن شروط را از بین ببرد، از بین می‌بُرد. پس آنچه در عالم واقع می‌شود، یک سلسله حوادث و علل و معلول‌هایی است که کار خودشان را انجام می‌دهند، اما نه به معنای این که چه خدا بخواهد و چه خدا نخواهد.

🔹اینجاست که معنای مصلحت و رضا به قضای الهی روشن می‌شود. اگر حادثه‌ای پیش بیاید و خدای متعال جلوی این حادثه را نگیرد -که معنای جلوی حادثه را نگرفتن این است که به اذن اوست و اگر مصلحت اقتضا می‌کرد جلوی حادثه را می‌گرفت- معلوم می‌شود که مصلحت کلی اقتضا نمی‌کرده است که خداوند جلوی آن را بگیرد. اگر انسان ایمان به این حقیقت داشته باشد، به دنبالش «خُلق توحیدی» پیدا می‌شود؛ یعنی بعد از آن که حادثه‌ای واقع شد در انسان حالت رضا پیدا می‌شود، می‌گوید لابد مصلحت بوده است، اگر مصلحت نبود خدای متعال جلوی آن را می‌گرفت. حال که خدا جلوی این حادثه را نگرفته است پس مصلحتی هست ولو این که من آن مصلحت را ندانم.

 استاد مطهری، آشنایی با قرآن، ج۷، ص۱۹۰-۱۸۷ ـ با تلخیص