آخرین وصیت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام
نامه 47 نهج‌البلاغه
و من وصیة له ع للحسن و الحسین ع لما ضربه ابن ملجم لعنه الله
از وصیتهاى آن حضرت است به حسن و حسین علیهما‌السّلام وقتى که ابن ملجم لعنة اللّه علیه به او ضربت زد
أُوصِیکُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ
شما را به تقواى الهى سفارش مىنمایم،
وَ أَلَّا تَبْغِیَا الدُّنْیَا وَ إِنْ بَغَتْکُمَا وَ لَا تَأْسَفَا عَلَى شَیْءٍ مِنْهَا زُوِیَ عَنْکُمَا
و این‌که دنیا را مجویید گرچه دنیا شما را بجوید، و بر آنچه از دنیا از دست‌تان رفته متأسّف نباشید.
وَ قُولَا بِالْحَقِّ
حق بگویید،
وَ اعْمَلَا لِلْأَجْرِ
و براى ثواب الهى بکوشید.
وَ کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً
دشمن ستمگر و یار ستمدیده باشید.
أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی
شما و همه فرزندان و خاندانم و هر که این وصیتم (که مکتوب است) به او مىرسد را سفارش می‌کنم به:
بِتَقْوَى اللَّهِ
تقواى الهى،
وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ
و نظم در زندگى،
وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَیْنِکُمْ فَإِنِّی سَمِعْتُ جَدَّکُمَا ص یَقُولُ صَلَاحُ ذَاتِ الْبَیْنِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ
و اصلاح بین مردم، چرا که از جد شما (صلّى‌اللّه‌علیه‌و‌آله) شنیدم که مىفرمود: «اصلاح ذات‌البین از عموم نماز و روزه بهتر است».
اللَّهَ اللَّهَ فِی الْأَیْتَامِ فَلَا تُغِبُّوا أَفْوَاهَهُمْ وَ لَا یَضِیعُوا بِحَضْرَتِکُمْ
خدا را خدا را در باره یتیمان، آنان را گاهى سیر و گاهى گرسنه مگذارید، مباد که در کنار شما تباه شوند.
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی جِیرَانِکُمْ فَإِنَّهُمْ وَصِیَّةُ نَبِیِّکُمْ مَا زَالَ یُوصِی بِهِمْ حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیُوَرِّثُهُمْ
خدا را خدا را در رابطه با همسایگان، که مورد سفارش پیامبر شمایند، پیوسته به آنان سفارش داشت تا جایى که گمان بردیم میراث برشان خواهد ساخت!
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الْقُرْآنِ لَا یَسْبِقُکُمْ بِالْعَمَلِ بِهِ غَیْرُکُمْ
خدا را خدا را در باره قرآن، نیاید که دیگران در عمل به آن از شما پیشى جویند.
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الصَّلَاةِ فَإِنَّهَا عَمُودُ دِینِکُمْ
خدا را خدا را در باره نماز، که نماز عمود دین شماست.
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ لَا تُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا
خدا را خدا را در باره خانه پروردگارتان، تا وقتى هستید آنجا را خالى مگذارید، که اگر خالى گذاشته شود از کیفر حق مهلت نیابید.
وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الْجِهَادِ بِأَمْوَالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ أَلْسِنَتِکُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ
خدا را خدا را در باره جهاد با اموال و جان و زبانتان در راه خدا.
وَ عَلَیْکُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ وَ إِیَّاکُمْ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّقَاطُعَ
بر شما باد به پیوند با هم و بخشش مال به یکدیگر، و بپرهیزید از دورى و قطع رابطه با هم.
لَا تَتْرُکُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ فَیُوَلَّى عَلَیْکُمْ [أَشْرَارُکُمْ] شِرَارُکُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا یُسْتَجَابُ لَکُمْ
امر به معروف و نهى از منکر را وانگذارید، که بد کارانتان بر شما مسلّط شوند، آن گاه دعا کنید و به اجابت نرسد.
ثُمَّ قَالَ یَا بَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ لَا أُلْفِیَنَّکُمْ تَخُوضُونَ دِمَاءَ الْمُسْلِمِینَ خَوْضاً تَقُولُونَ قُتِلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ أَلَا لَا تَقْتُلُنَّ بِی إِلَّا قَاتِلِی
سپس فرمود: اى فرزندان عبد المطلب، نیابم شما را که به بهانه کشته شدن من در خون مسلمانان فرو افتید و گویید: امیر المؤمنین کشته شد، امیر المؤمنین کشته شد! معلومتان باد که فقط قاتلم باید قصاص شود.
انْظُرُوا إِذَا أَنَا مِتُّ مِنْ ضَرْبَتِهِ هَذِهِ فَاضْرِبُوهُ ضَرْبَةً بِضَرْبَةٍ وَ لَا تُمَثِّلُوا بِالرَّجُلِ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ إِیَّاکُمْ وَ الْمُثْلَةَ وَ لَوْ بِالْکَلْبِ الْعَقُورِ
ملاحظه نمایید هرگاه من از این ضربت او از دنیا رفتم تنها او را یک ضربت بزنید، و گوش و بینى و اعضاى او را قطع مکنید، که من از رسول خدا صلّى‌اللّه‌علیه‌و‌آله شنیدم مىفرمود: «از مثله کردن دورى کنید هر چند در باره سگ گاز گیرنده باشد».
نهج البلاغة (للصبحی صالح) ص422
کتاب سلیم بن قیس الهلالی ج2 ص 926
الکافی (ط - الإسلامیة) ج 7ص 51
تحف العقول النص ص198
من لا یحضره الفقیه ج4 ص190
تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان) ج9 ص 177
مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول ج23ص86