خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم در جمعه آخر ماه شعبان
قال الإمام الباقر علیه السلام:
خَطَبَ رَسولُ الله صلى الله علیه و آله النّاسَ فی آخِرِ جُمُعَهٍ مِن شَعبانَ،
فَحَمِدَ اللهَ و أثنى عَلَیهِ، ثُمَّ قالَ :
امام باقر علیهالسلام روایت می‌کند:
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و سلم در آخرین جمعه شعبان، خطبه خواند. خدا را حمد و ثنا گفت و سپس فرمود:
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَظَلَّکُمْ شَهْرٌ فِیهِ لَیْلَةٌ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ
اى مردم! ماهى بر شما سایه افکنده که در آن، شبى است بهتر از هزار ماه، و آن، ماه رمضان است.
فَرَضَ اللَّهُ صِیَامَهُ وَ جَعَلَ قِیَامَ لَیْلَةٍ فِیهِ بِتَطَوُّعِ صَلَاةٍ کَتَطَوُّعِ صَلَاةِ سَبْعِینَ لَیْلَةً فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ
و بپا خاستن شبى در آن ماه را به مانند نماز هفتاد شب در ماه هاى دیگر قرار داده،
وَ جَعَلَ لِمَنْ تَطَوَّعَ فِیهِ بِخَصْلَةٍ مِنْ خِصَالِ الْخَیْرِ وَ الْبِرِّ کَأَجْرِ مَنْ أَدَّى فَرِیضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
و براى کسى که در آن، کار نیک مستحبّى از کارهاى نیک انجام دهد، پاداشى همچون پاداش کسى قرار داده که واجبى از واجبات الهى را انجام داده است،
وَ مَنْ أَدَّى فِیهِ فَرِیضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ کَانَ کَمَنْ أَدَّى سَبْعِینَ فَرِیضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ
و هر کس در آن، واجبى از واجبات خداوند را ادا کند، همچون کسى خواهد بود که در ماه هاى دیگر، هفتاد واجب از واجبات الهى را انجام داده است.
وَ هُوَ شَهْرُ الصَّبْرِ وَ إِنَّ الصَّبْرَ ثَوَابُهُ الْجَنَّةُ
این ماه، ماه صبر است و پاداش صبر، بهشت است.
وَ شَهْرُ الْمُوَاسَاةِ
این ماه، ماه مواسات (همدردى با دیگران در نیازها) است
وَ هُوَ شَهْرٌ یَزِیدُ اللَّهُ فِی رِزْقِ الْمُؤْمِنِ فِیهِ
و ماهى است که در آن، خداوند، روزىِ مؤمن را مى افزاید.
وَ مَنْ فَطَّرَ فِیهِ مُؤْمِناً صَائِماً کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِذُنُوبِهِ فِیمَا مَضَى
هر کس مؤمن روزه دارى را در آن افطار دهد، نزد خداوند، پاداش آزاد کردن یک بنده و آمرزش گناهان گذشته اش را دارد.»
قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ لَیْسَ کُلُّنَا یَقْدِرُ عَلَى أَنْ یُفَطِّرَ صَائِماً
گفتند: اى پیامبر خدا! همه ما توان افطار دادن به روزه دار را نداریم.
فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ کَرِیمٌ یُعْطِی هَذَا الثَّوَابَ لِمَنْ لَمْ یَقْدِرْ إِلَّا عَلَى مَذْقَةٍ مِنْ لَبَنٍ یُفَطِّرُ بِهَا صَائِماً أَوْ شَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ عَذْبٍ أَوْ تَمَرَاتٍ لَا یَقْدِرُ عَلَى أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ
فرمود: «خداوند، کریم است؛ این ثواب را به کسى نیز مى دهد که براى افطار دادن، جز بر جرعه اى شیر یا جرعه اى آب و یا چند خرما قدرت ندارد و بیش از این را نمى تواند.
وَ مَنْ خَفَّفَ فِیهِ عَنْ مَمْلُوکِهِ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْهُ حِسَابَهُ
هر کس در این ماه بر برده خویش سبک بگیرد، خداوند هم حسابش را سبک مى گیرد .
وَ هُوَ شَهْرٌ أَوَّلُهُ رَحْمَةٌ وَ أَوْسَطُهُ مَغْفِرَةٌ وَ آخِرُهُ الْإِجَابَةُ وَ الْعِتْقُ مِنَ النَّارِ
ماه رمضان، ماهى است که آغازش رحمت، میانش آمرزش، و پایانش اجابت و آزادى از آتش دوزخ است.
وَ لَا غِنَى بِکُمْ عَنْ أَرْبَعِ خِصَالٍ
(و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم در ادامه فرمودند:) شما از چهار خصلت، بىنیاز نیستید:
خَصْلَتَیْنِ تُرْضُونَ اللَّهَ بِهِمَا
دو خصلت که خدا را با آنها راضى مىکنید،
وَ خَصْلَتَیْنِ لَا غِنَى بِکُمْ عَنْهُمَا
و دو خصلت که از آن دو، بىنیاز نیستید.
فَأَمَّا اللَّتَانِ تُرْضُونَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِمَا
امّا آن دو خصلتى که خدا را با آنها راضى مىکنید،
فَشَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ
شهادت به این است که: معبودى جز خداوند نیست و من فرستاده خدایم.
وَ أَمَّا اللَّتَانِ لَا غِنَى بِکُمْ عَنْهُمَا
و اما دو خصلتى که از آن بىنیاز نیستید،
فَتَسْأَلُونَ اللَّهَ فِیهِ حَوَائِجَکُمْ وَ الْجَنَّةَ
از خداوند، نیازهای تان و بهشت را بطلبید
وَ تَسْأَلُونَ الْعَافِیَةَ وَ تَعُوذُونَ بِهِ مِنَ النَّارِ.
و از خداوند، عافیت بخواهید و از آتش به خداوند پناه ببرید.»
الکافی (ط -
الإسلامیة) ج4 ص66
من لا یحضره الفقیه؛ ج2 ص95