متن کامل خطبه غدیر خم با ترجمه فارسی

فایل چهارم (پایانی) ـ بخش نهم تا یازدهم

فایل کامل word            فایل کامل  pdf   

این متن از کتاب «الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی)، ج‎1، ص: 58 تا 66 برداشت شده است. تفاوت‎های اندکی با برخی نقل‎های دیگر دارد که تعدادی از آن موارد را در [   ] قرار داده‎ایم.

اسناد دیگر این روایت و نقل‎های ذکر شده عبارتند از:

علامه امینی، الغدیر، ج1ص12-151و294-322.

شیخ عبدالله، بحرانی، عوالم العلوم، ج15/3ص 307-327.

علامه مجلسی، بحارالانوار، ج37ص181-182.

شیخ حر عاملی، اثبات الهداة، ج2ص200-250.

سید ابن طاووس، الطرائف، ص33.

نکته: آیات قرآن در متن با رنگ سبز نوشته شده است

بخش نهم: مطرح کردن بیعت

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنّی قَدْ بَیَّنْتُ لَکُمْ وَ أَفْهَمْتُکُمْ وَ هَذَا عَلِی یفْهِمُکُمْ بَعْدِی أَلَا وَ إِنِّی عِنْدَ انْقِضَاءِ خُطْبَتِی أَدْعُوکُمْ إِلَى مُصَافَقَتِی‎ عَلَى بَیعَتِهِ وَ الْإِقْرَارِ بِهِ ثُمَّ مُصَافَقَتِهِ بَعْدِی أَلَا وَ إِنِّی قَدْ بَایعْتُ اللَّهَ وَ عَلِی قَدْ بَایعَنِی وَ أَنَا آخِذُکُمْ بِالْبَیعَةِ لَهُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّ الَّذینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللَّهَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدیهِمْ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلى‎ نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفى‎ بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً ‎[1]‎

ای گروه مردم! من پیام خدا را برای‎تان آشکار کرده تفهیم نمودم. و این علی است که پس از من شما را آگاه می‎کند. اینک شما را می‎خوانم که پس از پایان خطبه با من و سپس با علی دست دهید تا با او بیعت کرده به امامت او اقرار نمایید. پس من با خداوند و علی با من پیمان بسته و من اکنون از سوی خدای عزّ و جل برای امامت او پیمان می‎گیرم. (خداوند می‎فرمایدک) «[ای پیامبر ] آنان که با تو بیعت کنند هر آینه با خدا بیعت کرده‎اند. دست خدا بالای دستان آنان است. و هر کس بیعت شکند، بر زیان خود شکسته، و آن کس که بر پیمان خداوند استوار و باوفا باشد، خداوند به او پاداش بزرگی خواهد داد».

بخش دهم: حلال و حرام، واجبات و محرمات

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ الْحَجَّ وَ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ[2]‎ وَ الْعُمْرَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ- فَمَنْ حَجَّ الْبَیتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیهِ أَنْ یطَّوَّفَ بِهِما[3]‎

ای گروه مردم! همانا حج و عمره از شعائر و آداب و رسوم خدایی است. پس زائران خانه‎ی خدا و عمره کنندگان بر صفا و مروه بسیار طواف کنند.

مَعَاشِرَ النَّاسِ حُجُّوا الْبَیتَ فَمَا وَرَدَهُ أَهْلُ بَیتٍ إِلَّا اسْتَغْنَوْا وَ لَا تَخَلَّفُوا عَنْهُ إِلَّا افْتَقَرُوا

ای گروه مردم! در خانه‎ی خدا حج گزارید؛ که هیچ خاندانی داخل آن نشد مگر بی‎نیاز شد و مژده گرفت، و کسی از آن روی برنگردانید مگر بی‎بهره و نیازمند گردید.

مَعَاشِرَ النَّاسِ مَا وَقَفَ بِالْمَوْقِفِ مُؤْمِنٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا سَلَفَ مِنْ ذَنْبِهِ إِلَى وَقْتِهِ ذَلِکَ فَإِذَا انْقَضَتْ حَجَّتُهُ اسْتُؤْنِفَ عَمَلُهُ

ای گروه مردم! مؤمنی در موقف (عرفات، مشعر، منا) نمانَد مگر این که خدا گناهان گذشته‎ی او را بیامرزد و بایسته است که پس از پایان اعمال حج [با پرونده‎ی پاک‎] کار خود را از سر گیرد.

مَعَاشِرَ النَّاسِ الْحُجَّاجُ مُعَاوِنُونَ‎ وَ نَفَقَاتُهُمْ مُخَلَّفَةٌ وَ اللَّهُ‎ لا یضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ[4]‎

ای گروه مردم! حاجیان دستگیری شده‎اند و هزینه‎های سفرشان جبران می‎شود و جایگزین آن به آنان خواهد رسید. و البته خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نخواهد کرد.

مَعَاشِرَ النَّاسِ حُجُّوا الْبَیتَ بِکَمَالِ الدِّینِ وَ التَّفَقُّهِ وَ لَا تَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشَاهِدِ إِلَّا بِتَوْبَةٍ وَ إِقْلَاعٍ‎

ای گروه مردم! خانه‎ی خدا را با دین کامل و دانش ژرف آن دیدار کنید و از زیارتگاه‎ها جز با توبه و بازایستادن [از گناهان‎] برنگردید.

مَعَاشِرَ النَّاسِ- أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ[5]‎ کَمَا أَمَرَکُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَئِنْ طَالَ عَلَیکُمُ الْأَمَدُ فَقَصَرْتُمْ أَوْ نَسِیتُمْ فَعَلِی وَلِیکُمْ وَ مُبَینٌ لَکُمُ الَّذِی نَصَبَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَعْدِی وَ مَنْ خَلَّفَهُ اللَّهُ مِنِّی وَ مِنْهُ یخْبِرُکُمْ بِمَا تَسْأَلُونَ عَنْهُ وَ یبَینُ لَکُمْ مَا لَا تَعْلَمُونَ

ای گروه مردم! نماز را به پا دارید و زکات بپردازید همان سان که خداوند عزّوجل امر فرموده. پس اگر زمان بر شما دراز شد و کوتاهی کردید یا از یاد بردید، علی صاحب اختیار و تبیین کننده‎ی بر شماست. خداوند عزّوجل او را پس از من امانتدار خویش در میان آفریدگانش نهاده. همانا او از من و من از اویم. و او و فرزندان من از جانشینان او، پرسش‎های شما را پاسخ دهند و آن‎چه را نمی‎دانید به شما می‎آموزند.

أَلَا إِنَّ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِیهُمَا وَ أُعَرِّفَهُمَا فَآمُرَ بِالْحَلَالِ وَ أَنْهَى عَنِ الْحَرَامِ فِی مَقَامٍ وَاحِدٍ فَأُمِرْتُ أَنْ آخُذَ الْبَیعَةَ مِنْکُمْ وَ الصَّفْقَةَ لَکُمْ بِقَبُولِ مَا جِئْتُ بِهِ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی عَلِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ الَّذِینَ هُمْ مِنِّی وَ مِنْهُ أَئِمَّةٌ قَائِمَةٌ مِنْهُمُ الْمَهْدِی إِلَى یوْمِ الْقِیامَةِ الَّذِی یقْضِی بِالْحَقِّ

آگاه باشید! حلال و حرام بیش از آن است که من شمارش کنم و بشناسانم و در این جا یکباره به حلال فرمان دهم و از حرام بازدارم. از این روی مأمورم از شما بیعت بگیرم که دست در دست من نهید در مورد پذیرش آن‎چه از سوی خداوند آورده‎ام درباره‎ی علی امیرالمؤمنین و اوصیای پس از او؛ که آنان از من و اویند. آنان تا روز قیامت امام و پیشوایند، و مهدى امّت من که به حقّ داورى مى‎کند از آنان است.

مَعَاشِرَ النَّاسِ وَ کُلُّ حَلَالٍ دَلَلْتُکُمْ عَلَیهِ أَوْ حَرَامٍ نَهَیتُکُمْ عَنْهُ فَإِنِّی لَمْ أَرْجِعْ عَنْ ذَلِکَ وَ لَمْ أُبَدِّلْ أَلَا فَاذْکُرُوا ذَلِکَ وَ احْفَظُوهُ وَ تَوَاصَوْا بِهِ وَ لَا تُبَدِّلُوهُ وَ لَا تُغَیرُوهُ أَلَا وَ إِنِّی أُجَدِّدُ الْقَوْلَ أَلَا فَأَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ[6]‎ وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ أَلَا وَ إِنَّ رَأْسَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْی عَنِ الْمُنْکَرِ

ای گروه مردم! شما را به هرگونه حلال و حرام راهنمایی کردم و از آن هرگز برنمی‎گردم. بدانید و آگاه باشید! آن‎ها را یاد کنید و نگه دارید و یکدیگر را به آن توصیه نمایید و در آن [احکام خدا] دگرگونی راه ندهید. هشدار که دو باره می‎گویم: بیدار باشید! نماز را به پا دارید. و زکات بپردازید. و امر به معروف کنید و از منکر بازدارید.

أَنْ تَنْتَهُوا إِلَى قَوْلِی وَ تُبَلِّغُوهُ مَنْ لَمْ یحْضُرْ وَ تَأْمُرُوهُ بِقَبُولِهِ وَ تَنْهَوْهُ عَنْ مُخَالَفَتِهِ فَإِنَّهُ أَمْرٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مِنِّی وَ لَا أَمْرٌ بِمَعْرُوفٍ وَ لَا نَهْی عَنْ مُنْکَرٍ إِلَّا مَعَ إِمَامٍ مَعْصُومٍ

و بدانید که انتهای حرف من این است که به گفته‎ی من [درباره‎ی امامت‎] برسید و سخن مرا به دیگران برسانید و غایبان را به پذیرش فرمان من توصیه کنید و آنان را از ناسازگاری سخنان من بازدارید؛ همانا سخن من فرمان خدا و من است و هیچ امر به معروف و نهی از منکری جز با امام معصوم تحقق و کمال نمی‎یابد.

مَعَاشِرَ النَّاسِ الْقُرْآنُ یعَرِّفُکُمْ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ وَ عَرَّفْتُکُمْ أَنَّهُ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهُ حَیثُ یقُولُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ- وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیةً فِی عَقِبِهِ‎[7]‎

ای گروه مردم! قرآن بر شما روشن می‎کند که امامان پس از علی فرزندان اویند و من به شما شناساندم که آنان از او و از من است. چرا که خداوند در کتاب خود می‎فرماید: «(امامت) را فرمانی پایدار در نسل او قرار داد».

وَ قُلْتُ لَنْ تَضِلُّوا مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا

و من نیز گفته ام که: «مادام که به قرآن و امامان تمسک کنید، گمراه نخواهید شد».

مَعَاشِرَ النَّاسِ التَّقْوَى التَّقْوَى احْذَرُوا السَّاعَةَ کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‎ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَی‎ءٌ عَظِیمٌ‎[8]‎

ای گروه مردم! تقوا را، تقوا را رعایت کرده از سختی رستاخیز بهراسید همان گونه که خداوند عزّ و جل فرمود: «البته زمین لرزه‎ی روز رستاخیز حادثه‎ی بزرگ است»

اذْکُرُوا الْمَمَاتَ وَ الْحِسَابَ وَ الْمَوَازِینَ وَ الْمُحَاسَبَةَ بَینَ یدَی رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ الثَّوَابَ وَ الْعِقَابَ فَ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ[9]‎ أُثِیبُ عَلَیهَا وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیئَةِ[10]‎ فَلَیسَ لَهُ فِی الْجِنَانِ نَصِیبٌ

یاد کنید مرگ، قیامت، و حساب و میزان و محاسبه‎ی در برابر پروردگار جهانیان و پاداش و کیفر را. آن که نیکی آورد، پاداش گیرد. و آن که بدی کرد، بهره‎ای از بهشت نخواهد برد.

بخش یازدهم: بیعت گرفتن رسمی

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّکُمْ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُصَافِقُونِی بِکَفٍّ وَاحِدَةٍ وَ قَدْ أَمَرَنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ آخُذَ مِنْ أَلْسِنَتِکُمُ الْإِقْرَارَ بِمَا عَقَدْتُ لِعَلِی مِنْ إِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ جَاءَ بَعْدَهُ مِنَ الْأَئِمَّةِ مِنِّی وَ مِنْهُ عَلَى مَا أَعْلَمْتُکُمْ أَنَّ ذُرِّیتِی مِنْ صُلْبِهِ

ای گروه مردم! شما بیش از آنید که در یک زمان با یک دست من بیعت نمایید. از این روی خداوند عزّوجل به من دستور داده که از زبان شما اقرار بگیرم و پیمان ولایت علی امیرالمؤمنین را محکم کنم و نیز بر امامان پس از او که از نسل من و اویند؛ همان‎گونه که اعلام کردم که ذرّیّه من از نسل اوست.

فَقُولُوا بِأَجْمَعِکُمْ

پس همگان بگویید:

إِنَّا سَامِعُونَ مُطِیعُونَ رَاضُونَ مُنْقَادُونَ لِمَا بَلَّغْتَ عَنْ رَبِّنَا وَ رَبِّکَ فِی أَمْرِ عَلِی وَ أَمْرِ وُلْدِهِ مِنْ صُلْبِهِ مِنَ الْأَئِمَّةِ نُبَایعُکَ عَلَى ذَلِکَ بِقُلُوبِنَا وَ أَنْفُسِنَا وَ أَلْسِنَتِنَا وَ أَیدِینَا عَلَى ذَلِکَ نَحْیا وَ نَمُوتُ وَ نُبْعَثُ وَ لَا نُغَیرُ وَ لَا نُبَدِّلُ وَ لَا نَشُکُّ وَ لَا نَرْتَابُ وَ لَا نَرْجِعُ عَنْ عَهْدٍ وَ لَا نَنْقُضُ الْمِیثَاقَ

«البتّه که سخنان تو را شنیده پیروی می‎کنیم و از آن‎ها خشنودیم و بر آن گردن گذار و بر آن چه از سوی پروردگارمان در امامت امام‎مان علی امیرالمؤمنین و امامان دیگر - از صلب او - به ما ابلاغ کردی، با تو پیمان می‎بندیم با دل و جان و زبان و دست‎های‎مان. با این پیمان زنده‎ایم و با آن خواهیم مرد و با آن اعتقاد برانگیخته می‎شویم. و هرگز آن را دگرگون نکرده شکّ و انکار نخواهیم داشت و از عهد و پیمان خود برنمی‎گردیم.»

نُطِیعُ اللَّهَ وَ نُطِیعُکَ وَ عَلِیاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ وُلْدَهُ الْأَئِمَّةَ الَّذِینَ ذَکَرْتَهُمْ مِنْ ذُرِّیتِکَ مِنْ صُلْبِهِ بَعْدَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَینِ

«مطیع خداوند بوده و گوش به فرمان شما و على امیرالمؤمنین و امامان از نسل تو و صلب على پس از حسن و حسین خواهیم بود».

اللَّذَینِ قَدْ عَرَّفْتُکُمْ مَکَانَهُمَا مِنِّی- وَ مَحَلَّهُمَا عِنْدِی وَ مَنْزِلَتَهُمَا مِنْ رَبِّی عَزَّ وَ جَلَّ فَقَدْ أَدَّیتُ ذَلِکَ إِلَیکُمْ وَ إِنَّهُمَا سَیدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ إِنَّهُمَا الْإِمَامَانِ بَعْدَ أَبِیهِمَا عَلِی وَ أَنَا أَبُوهُمَا قَبْلَهُ

همان دو شخصیتى که شما را از جایگاه‎شان در نزد خود با خبر نمودم و از منزلتى که در نزد خدا دارند آگاه ساختم، پس همه‎ی آن‎ها را به شما رساندم، و آن دو آقا و سرور جوانان بهشتى مى‎باشند، و آن دو پس از پدرشان على؛ امام و پیشوایند، و پیش از على من پدر آن دو مى‎باشم.

وَ قُولُوا أَطَعْنَا اللَّهَ بِذَلِکَ وَ إِیاکَ وَ عَلِیاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَینَ وَ الْأَئِمَّةَ الَّذِینَ ذَکَرْتَ عَهْداً وَ مِیثَاقاً

و نیز بگویید: «(در تمام مواردى که گفتى) خدا را اطاعت مى‎کنیم و گوش به‎فرمان تو و على و حسن و حسین و ائمّه هستیم، کسانی که ذکر عهد و میثاق آن‎ها شد».

مَأْخُوذاً لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ قُلُوبِنَا وَ أَنْفُسِنَا وَ أَلْسِنَتِنَا وَ مُصَافَقَةِ أَیدِینَا مَنْ أَدْرَکَهُمَا بِیدِهِ وَ أَقَرَّ بِهِمَا بِلِسَانِهِ‎ وَ لَا نَبْغِی بِذَلِکَ بَدَلًا وَ لَا نَرَى مِنْ أَنْفُسِنَا عَنْهُ حِوَلًا أَبَداً أَشْهَدْنَا اللَّهَ‎ وَ کَفى‎ بِاللَّهِ شَهِیداً[11]‎

(این عهد و پیمانى است که) گرفتیم با قلب و جان و زبان‎مان و با دست بیعت کردیم، هر که آن دو را درک نمود با دست و زبان به مقام‎شان اعتراف نماید. و جویاى هیچ تبدیلى در آن نبوده و از جانب خود تا قیامت به جاى آن قائل به نیرو و قدرتى نخواهیم بود، خدا را به گواهى گیریم و خدا گواهى بسنده و کافى است،

وَ أَنْتَ عَلَینَا بِهِ شَهِیدٌ وَ کُلُّ مَنْ أَطَاعَ مِمَّنْ ظَهَرَ وَ اسْتَتَرَ وَ مَلَائِکَةُ اللَّهِ وَ جُنُودُهُ وَ عَبِیدُهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَهِیدٍ

و تو در این موضوع بر ما گواه باشى، و نیز همه‎ی مطیعان، و فرشتگان و لشکرها و بندگان خداوند، همه و همه گواهى مى‎دهند، و گواهى خداوند از همه بزرگ‎تر است».

مَعَاشِرَ النَّاسِ مَا تَقُولُونَ فَإِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ کُلَّ صَوْتٍ وَ خَافِیةَ کُلِّ نَفْسٍ فَمَنِ اهْتَدَى فَ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما یضِلُّ عَلَیها[12]‎ وَ مَنْ بَایعَ فَإِنَّمَا یبَایعُ‎ اللَّهَ یدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیدِیهِمْ‎[13]‎

اى گروه مردم! چه مى‎گویید؟ خداوند از هر صدایى با خبر است و از ضمائر قلوب آگاهى دارد، «پس هر که راه یافت به سود خود اوست، و هر که گمراه شد جز این نیست که به زیان خود گمراه مى‎شود»، و هر که بیعت کند مانند آن است که با خدا بیعت مى‎کند، «دست خدا بالاى دست‎هاشان است».

[مَعاشِرَالنّاسِ، فَبایِعُوا الله وَ بایِعُونی وَ بایِعُوا عَلِیّاً أَمیرَالْمُؤْمِنینَ و َالْحَسَنَ و َالْحُسَیْنَ وَ الْأَئِمَّةَ (مِنْهُمْ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ) کَلِمَةً باقِیَةً]

[ای گروه مردم! اینک با خداوند بیعت کنید و با من پیمان بندید و با علی امیرالمؤمنین و حسن و حسین و امامان پس از آنان از نسل آنان که نشانه‎ی پایدارند در دنیا و آخرت]

مَعَاشِرَ النَّاسِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ بَایعُوا عَلِیاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَینَ وَ الْأَئِمَّةَ کَلِمَةً طَیبَةً بَاقِیةً

ای گروه مردم! از خدا پروا کنید، و با على امیرالمؤمنین و حسن و حسین و امامان - که مانند سخن پاکیزه و پایدارند- بیعت کنید،

یهْلِکُ اللَّهُ مَنْ غَدَرَ وَ یرْحَمُ اللَّهُ مَنْ وَفَى وَ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما ینْکُثُ عَلى‎ نَفْسِهِ‎ [وَ مَنْ أَوْفی بِما عاهَدَ عَلَیْهُ الله فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً] [14]‎

و بدانید خداوند پیمان‎‎شکنان را هلاک مى‎‎کند، وفاداران را مشمول رحمتش قرار مى‎دهد، «پس از آن هر که نقض بیعت کند بر زیان و هلاک خویش به حقیقت اقدام کرده [و هر که به عهدى که با خدا بسته است وفا کند به زودى خدا به او پاداش بزرگ عطا خواهد کرد]».

مَعَاشِرَ النَّاسِ قُولُوا الَّذِی قُلْتُ لَکُمْ وَ سَلِّمُوا عَلَى عَلِی بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ وَ قُولُوا- سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیکَ الْمَصِیرُ[15]‎ وَ قُولُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِی لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ‎

ای گروه مردم! آن چه بر شما برگفتم بگویید و به علی با لقب امیرالمؤمنین سلام کنید و بگویید: «شنیدیم و فرمان می بریم پروردگارا، آمرزشت خواهیم و بازگشت به سوی تو است.» و نیز بگویید: «تمام سپاس و ستایش خدایی راست که ما را به این راهنمایی فرمود وگرنه راه نمی یافتیم».

مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ فَضَائِلَ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدْ أَنْزَلَهَا فِی الْقُرْآنِ أَکْثَرَ مِنْ أَنْ أُحْصِیهَا فِی مَقَامٍ وَاحِدٍ فَمَنْ أَنْبَأَکُمْ بِهَا وَ عَرَّفَهَا فَصَدِّقُوهُ

ای گروه مردم! هر آینه برتری‎های علی بن ابی طالب نزد خداوند عزّوجل - که در قرآن نازل فرموده - بیش از آن است که من یکباره برشمارم. پس هر کس از مقامات او خبر داد و آن‎ها را شناخت او را تصدیق و تأیید کنید.

مَعَاشِرَ النَّاسِ‎ مَنْ یطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ‎[16]‎ وَ عَلِیاً وَ الْأَئِمَّةَ الَّذِینَ ذَکَرْتُهُمْ‎ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً[17]‎

ای گروه مردم! آن کس که از خدا و رسولش و علی و امامانی که نام بردم پیروی کند، به رستگاری بزرگی دست یافته است.

مَعَاشِرَ النَّاسِ‎ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ‎[18]‎ إِلَى مُبَایعَتِهِ وَ مُوَالاتِهِ وَ التَّسْلِیمِ عَلَیهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ‎ أُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ[19]‎ فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ‎[20]‎

ای گروه مردم! سبقت جویان به بیعت و پیمان و سرپرستی او و سلام بر او با لقب امیرالمؤمنین، رستگارانند و در بهشت‎های پر بهره خواهند بود.

مَعَاشِرَ النَّاسِ قُولُوا مَا یرْضَى اللَّهُ بِهِ عَنْکُمْ مِنَ الْقَوْلِ فَ إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً[21]‎ فَلَنْ یضُرَّ اللَّهَ شَیئاً‎[22]‎

ای گروه مردم! آن چه خدا را خشنود کند بگویید. پس اگر شما و تمامی زمینیان کفران ورزند، خدا را زیانی نخواهد رسانید.

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ اغْضَبْ عَلَى الْکَافِرِینَ‎ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ[23]‎

پروردگارا، ایمان آورندگان را بیامرز. و بر کافران خشم‎گیر! و الحمدللّه ربّ العالمین.

فَنَادَاهُ الْقَوْمُ سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا عَلَى أَمْرِ اللَّهِ وَ أَمْرِ رَسُولِهِ بِقُلُوبِنَا وَ أَلْسِنَتِنَا وَ أَیدِینَا

در این حال فریاد از میان مردم بر خاست که ما با قلب و زبان و دست فرمان خدا و رسول او را شنیدیم و اطاعت نمودیم.

وَ تَدَاکُّوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ وَ عَلَى عَلِی ع فَصَافَقُوا بِأَیدِیهِمْ فَکَانَ أَوَّلُ مَنْ صَافَقَ رَسُولَ اللَّهِ ص الْأَوَّلُ وَ الثَّانِی وَ الثَّالِثُ وَ الرَّابِعُ وَ الْخَامِسُ وَ بَاقِی الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ بَاقِی النَّاسِ عَلَى طَبَقَاتِهِمْ وَ قَدْرِ مَنَازِلِهِمْ إِلَى أَنْ صَلَّیتُ الْمَغْرِبَ وَ الْعَتَمَةَ فِی وَقْتٍ وَاحِدٍ وَ وَصَلُوا الْبَیعَةَ وَ الْمُصَافَقَةَ ثَلَاثاً

سپس مردم به سوى پیامبر (صلی‎الله‎علیه‎وآله) و على (علیه‎السلام) هجوم آورده و با زدن دست بر دست پیامبر با او بیعت نمودند، و به ترتیب اوّلى (ابوبکر) و دومى (عمر) و سومى (عثمان) و چهارمى و پنجمى و پس از آنان دیگران بنا بر منزلت‎شان بیعت کردند. و این کار تا وقت نماز مغرب و عشاء ـ که آن شب با هم خوانده شد ـ تا سه مرتبه ادامه یافت.

وَ رَسُولُ اللَّهِ یقُولُ کُلَّمَا بَایعَ قَوْمٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی فَضَّلَنَا عَلَى جَمِیعِ الْعَالَمِینَ

و رسول خدا (صلی‎الله‎علیه‎وآله) در هر بیعتی مى‎فرمود: «حمد و ستایش مخصوص خداوندى است که ما را بر همه‎ی مردم برترى داد».

وَ صَارَتِ الْمُصَافَقَةُ سُنَّةً وَ رَسْماً وَ رُبَّمَا یسْتَعْمِلُهَا مَنْ لَیسَ لَهُ حَقٌّ فِیهَا

و از همین جا دست دادن هنگام بیعت سنّت و رسم شد، و چه بسا این سنّت را کسى انجام می‎دهد (با کسی بیعت می‎شود) که در آن هیچ حقّى ندارد!