غفلت ـ 29    

فایل Word           فایل  PDF

دریافت

مبحث هیأت متوسلین به جواد الائمه علیه السلام ـ 96/2/15

غفلت زدایی       

4ـ انذار (قسمت اول)

« تَنزِیلَ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ .

این قرآنى است که از سوى خداوند عزیز و رحیم نازل شده است

لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أُنذِرَ ءَابَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ

تا قومى را بیم دهى که پدران‌شان انذار نشدند، از این رو آنان غافلند!»(یس/5و6)

این آیه به صراحت می‌فرماید دلیل غافل بودن پدران آن‌ها این بوده است که انذار کننده‌ای برای آن‌ها نبوده است.

البته: «منظور انذار کننده آشکار و پیامبر بزرگى است که آوازه‌ی او همه‌جا بپیچد، و‌گرنه در هر زمانى حجت الهى براى مشتاقان و طالبان وجود دارد، و اگر مى‏بینیم دوران میان حضرت مسیح علیه‌السلام و قیام پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم را دوران فترت شمرده‏اند نه به این معنى است که مطلقاً حجت الهى براى آن‌ها وجود نداشته، بلکه فترت از نظر قیام پیامبران بزرگ و اولو‌العزم است».

(تفسیرنمونه ج‏18 ص318)

در آیه زیر هم خداوند اشاره دارد که برای آن‌که از غفلت خارج شوند باید آن‌ها را انذار نمود.

مریم : 39 وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُونَ

آنان را از روز حسرت [روز رستاخیز که براى همه مایه تأسف است‏] بترسان، در آن هنگام که همه چیز پایان مى‏یابد! و آن‌ها در غفلتند و ایمان نمى‏آورند.

اگر انذار را نوعی موعظه بدانیم که هست، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نیز راه خلاصی از غفلت را موعظه دانسته و فرموده‌اند:

«بِالْمَوَاعِظِ تَنْجَلَّیَ الْغَفْلَةُ ـ زنگ غفلت با پندها زدوده مى‏شود.»

(تصنیف غررالحکم و دررالکلم  ص224)

معنی انذار

"انذار" به‏ معنى‏ بیاناتى است که توأم با بیم دادن (و تهدید) است که طبعاً در کلام هر پیغمبرى وجود دارد.

(تفسیر نمونه ج‏23 ص50 و ص60)

همچنین:

انذار مصدر باب افعال از باب «نَذِرَ یَنْذَرُ» و به معنای آگاه شدن به امری، از آن پرهیز کردن و خود را برای آن آماده ساختن اشتقاق یافته است.

(اقرب الموارد، ج 5، ص 378)

لغت‌شناسان و مفسران معنای انذار را با تعابیری گوناگون ذکر کرده‌اند؛ مانند توجّه و آگاهی دادن به آینده‌ای ترسناک.

(نثر طوبی، ج 2، ص 448)،

آگاه کردن یا ابلاغ و خبر دادنی که در آن ترسانیدن صورت پذیرد، برحذر داشتن از امر ترسناکی که زمان و فرصت کافی برای پرهیز از آن باشد.

(التبیان، ج 1، ص 62)

ترسانیدنی که به صورت گفتاری بوده.

(التحقیق، ج 12، ص 754)

و در آن امر ترسناک نیز معرفی شود.

(الفروق‌اللغویه، ص 78)

پند دادن، و آموزش آن‌چه مردم را در بازشناسی حق از باطل و درست از خطا توانا می‌سازد.

(التحریر والتنویر، ج 11، ص 62)

منذر حقیقی

منذر حقیقی خداست و از این‌رو یکی از اسمای الهی منذر است.

یَا مُبَشِّرُ یَا مُنْذِر

(دعای جوشن کبیر فراز 26)

وظیفه دیگر منذران

در این آیات اشاره شده است که دیگر منذران نیز پیام او را ابلاغ می‌کنند از مسئولیت پیامبران به ویژه رسول گرامی اسلام، اهداف، موارد، شیوه، مخاطبان و واکنش آن‌ها در مورد انذار سخن به میان آمده است.

این واژه و مشتقّات آن بیش از 124 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

(المعجم الاحصائی، ج 3، ص 1542)

گفتنی است که افزون بر موارد کاربرد انذار و مشتقات آن، بخش‌های فراوانی از قرآن بدون به‌کارگیری این واژگان عملاً به انذار پرداخته است، زیرا در آن‌ها از عذاب، دشواری مرگ، برزخ، جهان آخرت، حسابرسی، جهنّم و عذاب الهی به صورت اعلام، اخبار، تهدید، وعید و تحذیر یاد شده است.

پیامبر اعظم  صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم منذر بود

در زیارت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم این‌گونه می‌خوانیم:

السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مُبَشِّرُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا نَذِیرُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مُنْذِر

إقبال الأعمال (ط - القدیمة)   ج‏2 ص604 ـ مفاتیح الجنان زیار رسول الله ص

اساس انذار

نکته دیگر این است ‌که «اساس و پایه تبلیغ و انذار باید تعالیم قرآن باشد». (تَنزِیلَ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ) (تفسیرنور ج‏9 ص522)

آیات

بشیر و نذیر

1)             البقرة : 119 إِنَّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشیراً وَ نَذیراً

2)             البقرة : 213 کانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ

3)    المائدة : 19 یا أَهْلَ الْکِتابِ قَدْ جاءَکُمْ رَسُولُنا یُبَیِّنُ لَکُمْ عَلى‏ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ أَنْ تَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشیرٍ وَ لا نَذیرٍ فَقَدْ جاءَکُمْ بَشیرٌ وَ نَذیرٌ وَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ

اى اهل کتاب! رسول ما، پس از فاصله و فترتى میان پیامبران، به سوى شما آمد؛ در حالى که حقایق را براى شما بیان مى‏کند؛ تا مبادا (روز قیامت) بگویید: «نه بشارت دهنده‏اى به سراغ ما آمد، و نه بیم دهنده‏اى»! (هم اکنون، پیامبر) بشارت‏دهنده و بیم‏دهنده، به سوى شما آمد! و خداوند بر همه چیز تواناست.

4)    الأنعام : 48 وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلینَ إِلاَّ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ

ما پیامبران را، جز (به عنوان) بشارت دهنده و بیم دهنده، نمى‏فرستیم؛ آنها که ایمان بیاورند و (خویشتن را) اصلاح کنند، نه ترسى بر آنهاست و نه غمگین مى‏شوند.

5)             الأعراف : 188 قُلْ ... إِنْ أَنَا إِلاَّ نَذیرٌ وَ بَشیرٌ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ

بگو: من فقط بیم‏دهنده و بشارت‏دهنده‏ام براى گروهى که ایمان مى‏آورند!

6)             هود : 2 أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ اللَّهَ إِنَّنی‏ لَکُمْ مِنْهُ نَذیرٌ وَ بَشیرٌ

(دعوت من این است) که: جز «اللَّه» را نپرستید! من از سوى او براى شما بیم دهنده و بشارت دهنده‏ام!

7)             الإسراء : 105 وَ بِالْحَقِّ أَنْزَلْناهُ وَ بِالْحَقِّ نَزَلَ وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ مُبَشِّراً وَ نَذیراً

8)             الکهف : 56 وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلینَ إِلاَّ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ

9)             الفرقان : 56 وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ مُبَشِّراً وَ نَذیراً

10)     الأحزاب : 45 یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذیراً

11)       الفتح : 8 إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذیراً

فقط نذیر

1)     الأنعام : 19 قُلِ اللَّهُ شَهیدٌ بَیْنی‏ وَ بَیْنَکُمْ وَ أُوحِیَ إِلَیَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ

بگو: «خداوند، گواه میان من و شماست؛ و (بهترین دلیل آن این است که) این قرآن بر من وحى شده، تا شما و تمام کسانى را که این قرآن به آنها مى‏رسد، بیم دهم (و از مخالفت فرمان خدا بترسانم).

2)  الأنعام : 51 وَ أَنْذِرْ بِهِ الَّذینَ یَخافُونَ أَنْ یُحْشَرُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ لَیْسَ لَهُمْ مِنْ دُونِهِ وَلِیٌّ وَ لا شَفیعٌ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ

و به وسیله آن (قرآن)، کسانى را که از روز حشر و رستاخیز مى‏ترسند، بیم ده! (روزى که در آن،) یاور و سرپرست و شفاعت‏کننده‏اى جز او [خدا] ندارند؛ شاید پرهیزگارى پیشه کنند! (51)

3)  الأنعام : 92 وَ هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَکٌ مُصَدِّقُ الَّذی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى‏ وَ مَنْ حَوْلَها

و این کتابى است که ما آن را نازل کردیم؛ کتابى است پربرکت، که آنچه را پیش از آن آمده، تصدیق مى‏کند؛ و تا (اهل) أمّ القرى [مکّه‏] و کسانى را که گرد آن هستند، بترسانى!

4)     الأعراف : 2 کِتابٌ أُنْزِلَ إِلَیْکَ فَلا یَکُنْ فی‏ صَدْرِکَ حَرَجٌ مِنْهُ لِتُنْذِرَ بِهِ وَ ذِکْرى‏ لِلْمُؤْمِنینَ

این کتابى است که بر تو نازل شده؛ و نباید از ناحیه آن، ناراحتى در سینه داشته باشى! تا به وسیله آن، (مردم را از عواقب سوء عقاید و اعمال نادرستشان) بیم دهى؛ و تذکّرى است براى مؤمنان.

5)  الأنعام : 130 یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَ لَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیاتی‏ وَ یُنْذِرُونَکُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى‏ أَنْفُسِنا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ شَهِدُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کانُوا کافِرینَ

(در آن روز به آن‌ها مى‏گوید:) اى گروه جنّ و انس! آیا رسولانى از شما به سوى شما نیامدند که آیات مرا برای‌تان بازگو مى‏کردند، و شما را از ملاقات چنین روزى بیم مى‌دادند؟! آن‌ها مى‏گویند: «بر ضدّ خودمان گواهى مى‏دهیم؛ (آرى،) ما بد کردیم)» و زندگى (پر زرق و برق) دنیا آنها را فریب داد؛ و به زیان خود گواهى مى‏دهند که کافر بودند!

6)     الأعراف : 184 أَ وَ لَمْ یَتَفَکَّرُوا ما بِصاحِبِهِمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذیرٌ مُبینٌ

آیا فکر نکردند که همنشین آنها [پیامبر] هیچ گونه (اثرى از) جنون ندارد؟! (پس چگونه چنین نسبت ناروایى به او مى‏دهند؟!) او فقط بیم دهنده آشکارى است (که مردم را متوجه وظایفشان مى‏سازد).

7)     هود : 12 إِنَّما أَنْتَ نَذیرٌ

8)     هود : 25 وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‏ قَوْمِهِ إِنِّی لَکُمْ نَذیرٌ مُبینٌ

9)     الرعد : 7 إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ

10)               إبراهیم : 44 وَ أَنْذِرِ النَّاسَ یَوْمَ یَأْتیهِمُ الْعَذابُ

11)               إبراهیم : 52 هذا بَلاغٌ لِلنَّاسِ وَ لِیُنْذَرُوا بِهِ

12)               الحجر : 89 وَ قُلْ إِنِّی أَنَا النَّذیرُ الْمُبینُ

13)               الحج : 49 قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّما أَنَا لَکُمْ نَذیرٌ مُبینٌ

14)               الفرقان : 1 تَبارَکَ الَّذی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى‏ عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعالَمینَ نَذیراً

15)               الشعراء : 115 إِنْ أَنَا إِلاَّ نَذیرٌ مُبینٌ

16)               المدثر : 36 نَذیراً لِلْبَشَرِ

17)     غافر : 18 وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْآزِفَةِ إِذِ الْقُلُوبُ لَدَى الْحَناجِرِ کاظِمینَ ما لِلظَّالِمینَ مِنْ حَمیمٍ وَ لا شَفیعٍ یُطاعُ

و آن‌ها را از روز نزدیک بترسان، هنگامى که از شدّت وحشت دل‌ها به گلوگاه مى‏رسد و تمامى وجود آن‌ها مملوّ از اندوه مى‏گردد؛ براى ستمکاران دوستى وجود ندارد، و نه شفاعت کننده‏اى که شفاعتش پذیرفته شود. (18)

18)               النازعات : 45 إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ یَخْشاها

کار تو فقط بیم‏دادن کسانى است که از آن مى‏ترسند

19)               اللیل : 14 فَأَنْذَرْتُکُمْ ناراً تَلَظَّى

و من شما را از آتشى که زبانه مى‏کشد بیم مى‏دهم

بشارت برای مومن و ترس برای عموم و ظالمین

1)  یونس : 2 أَ کانَ لِلنَّاسِ عَجَباً أَنْ أَوْحَیْنا إِلى‏ رَجُلٍ مِنْهُمْ أَنْ أَنْذِرِ النَّاسَ وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ

آیا براى مردم، موجب شگفتى بود که به مردى از آنها وحى فرستادیم که مردم را (از عواقب کفر و گناه) بترسان، و به کسانى که ایمان آورده‏اند بشارت ده که براى آنها، سابقه نیک (و پاداش‌هاى مسلّم) نزد پروردگارشان است؟!

2)     مریم : 97 فَإِنَّما یَسَّرْناهُ بِلِسانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقینَ وَ تُنْذِرَ بِهِ قَوْماً

و ما فقط آن [قرآن‏] را بر زبان تو آسان ساختیم تا پرهیزگاران را به وسیله‌ی آن بشارت دهى، و دشمنان سرسخت را با آنان انذار کنى.

3)  الأحقاف : 12 وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسى‏ إِماماً وَ رَحْمَةً وَ هذا کِتابٌ مُصَدِّقٌ لِساناً عَرَبِیًّا لِیُنْذِرَ الَّذینَ ظَلَمُوا وَ بُشْرى‏ لِلْمُحْسِنینَ

و پیش از آن، کتاب موسى که پیشوا و رحمت بود (نشانه‏هاى آن را بیان کرده)، و این کتاب هماهنگ با نشانه‏هاى تورات است در حالى که به زبان عربى و فصیح و گویاست، تا ظالمان را بیم دهد و براى نیکوکاران بشارتى باشد!

تاثیر انذار فقط برای کسی است که اهل ذکر باشد و در برابر خدا خشوع کند

یس : 11 إِنَّما تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّکْرَ وَ خَشِیَ الرَّحْمنَ بِالْغَیْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَ أَجْرٍ کَریمٍ

تو فقط کسى را انذار مى‏کنى که از این یادآورى (الهى) پیروى کند و از خداوند رحمان در نهان بترسد؛ چنین کسى را به آمرزش و پاداشى پرارزش بشارت ده! (11)

میزان انذار

امام سجاد علیه‌السلام در مناجات به خدا عرض می‌کند:

وَ لَا تَرُعْنِی رَوْعَةً أُبْلِسُ بِهَا، وَ لَا خِیفَةً أُوجِسُ دُونَهَا، اجْعَلْ هَیْبَتِی فِی وَعِیدِکَ، وَ حَذَرِی مِنْ إِعْذَارِکَ وَ إِنْذَارِکَ، وَ رَهْبَتِی عِنْد تِلَاوَةِ آیَاتِک‏

اى خداوند، مرا چنان مترسان که ترسم به نومیدى کشد و چنان مرا بیم مده که وحشت بر سراسر قلبم چیره شود. چنان کن که ترسم تنها از عذاب تو باشد و وحشتم از انذار و هشدار تو و دهشتم به هنگام تلاوت آیات کتاب تو.

صحیفه سجادیه نیایش 47

جمع بندی

1ـ بر خلاف سخن مشهور تاثیر ترس از عذاب بیشتر از بشارت بهشت است.

2ـ کسانی که فقط از رجا می‌گویند تربیتی غیر قرآنی را رواج می‌دهند. مومن باید همیشه بین خوف و رجا باشد.

3ـ همه ما به نصیحت و موعظه نیازمندیم و جوانان بیشتر نیازمندند و این سخن که جوان‌ها را نصیحت نکنید یا ما نیازی به نصیحت نداریم بر خلاف قرآن است.

4ـ اگر به دنبال جلسه‌ای که در آن انذار باشد نرویم و به صورت مرتب در چنین جلساتی شرکت نکنیم، این خطر وجود دارد که از غافلین باشیم.