غفلت چیست؟
الغَفْلَة: سهو و لغزشى که انسان را به‌خاطر کمى مراقبت و کمى هشیارى و بیدارى فرا مى‌گیرد.
و معناى آیه: (مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا- کهف/28) این است که او را از حقایق غافل نمودیم.
ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص704
پند امام علی علیه‌السلام درباره غفلت
امیرمؤمنان علیه‌السّلام مى‌فرماید:
یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ مَا جَرَّأَکَ عَلَى ذَنْبِکَ وَ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ وَ مَا أَنَّسَکَ بِهَلَکَةِ نَفْسِکَ أَ مَا مِنْ دَائِکَ بُلُولٌ أَمْ لَیْسَ مِنْ نَوْمَتِکَ یَقَظَةٌ أَ مَا تَرْحَمُ مِنْ نَفْسِکَ مَا تَرْحَمُ مِنْ غَیْرِکَ
فَلَرُبَّمَا تَرَى الضَّاحِیَ مِنْ حَرِّ الشَّمْسِ فَتُظِلُّهُ أَوْ تَرَى الْمُبْتَلَى بِأَلَمٍ یُمِضُّ جَسَدَهُ فَتَبْکِی رَحْمَةً لَهُ فَمَا صَبَّرَکَ عَلَى دَائِکَ وَ جَلَّدَکَ عَلَى مُصَابِکَ وَ عَزَّاکَ عَنِ الْبُکَاءِ عَلَى نَفْسِکَ وَ هِیَ أَعَزُّ الْأَنْفُسِ عَلَیْکَ وَ کَیْفَ لَا یُوقِظُکَ خَوْفُ بَیَاتِ نِقْمَةٍ وَ قَدْ تَوَرَّطْتَ بِمَعَاصِیهِ مَدَارِجَ سَطَوَاتِهِ
فَتَدَاوَ مِنْ دَاءِ الْفَتْرَةِ فِی قَلْبِکَ بِعَزِیمَةٍ وَ مِنْ کَرَى الْغَفْلَةِ فِی نَاظِرِکَ بِیَقَظَةٍ وَ کُنْ لِلَّهِ مُطِیعاً وَ بِذِکْرِهِ آنِسا.
اى انسان چه چیز تو را به گناهت جرأت داده و چه چیز تو را در برابر پروردگارت مغرور ساخته و چه چیز تو را بر هلاکت خویش علاقه‌مند کرده است؟ آیا این بیمارى تو بهبودى ندارد؟ آیا این خوابت بیدارى ندارد؟ چرا همان گونه که به دیگرى رحم مى‌کنى به خود رحم نمى‌کنى؟
تو که هرگاه کسى را در دل آفتاب سوزان بیابى بر او سایه مى‌افکنى و هرگاه بیمارى را ببینى که سخت ناتوان گشته از روى ترحم بر او گریه مى‌کنى، پس چه چیز تو را از گریه برخویشتن تسلى داده در حالى که هیچ چیز براى تو عزیزتر از خودت نیست، و چگونه ترس از فرود آمدن بلاى ناگهانى تو را بیدار نکرده در حالى که با نافرمانى خدا خود را تباه ساخته و در پنجه قهرش انداخته‌اى؟
پس این بیمارى [دورى از خدا] را با داروى تصمیم و عزم راسخ درمان کن و این خواب غفلتى که چشمت را فرا گرفته با بیدارى بر طرف ساز مطیع خدا باش و به یاد او انس گیر.
نهج البلاغة (للصبحی صالح) ص344 ـ خطبه 223 ؛
فرمایش آن حضرت در هنگام تلاوت آیه « یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ »
و نیز در مقام موعظه مى‌فرماید:
أَلَا مُسْتَیْقِظٌ مِنْ غَفْلَتِهِ قَبْلَ نَفَادِ مُدَّتِه
آیا کسى نیست که قبل از پایان عمرش از خواب غفلت بیدار شود؟
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص146
و نیز فرمود:
إِیَّاکَ وَ الْغَفْلَةَ فَفِیهَا تَکُونُ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ
زنهار از غفلت که قساوت قلب تنها در بستر غفلت نشو و نما مى‌کند.
تحف العقول ص285
امام سجّاد علیه السّلام نیز در مقام دعا، از حالت غفلت، به خدا پناه مى‌برد و مى‌فرماید:
اللَّهُمَ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْکَسَلِ وَ الْفَشَلِ وَ الْهَمِ وَ الْجُبْنِ وَ الْبُخْلِ وَ الْغَفْلَة
خدایا به تو پناه مى‌برم از تنبلى و سستى و اندوه و ترس و بخل و غفلت
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد ج2 ص597 ـ دعاء ابوحمزه ثمالی
کلید همه‌ى بدبختى‌ها
«وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُونَ ـ آنان را از روز حسرت (روز رستاخیز که براى همه مایه تأسف است) بترسان، در آن هنگام که همه‌چیز پایان مى‌یابد! و آن‌ها در غفلتند و ایمان نمى‌آورند!» (مریم/39)
استاد قرائتی در نکته‌هایی که از این آیه استفاده می‌شود آورده است: « کلید همه‌ى بدبختى‌ها، غفلت است. غفلت از خداوند، غفلت از معاد، غفلت از آثار و پیامدهاى گناه، غفلت از توطئه‌ها، غفلت از محرومان، غفلت از تاریخ و سنّت‌هاى آن و غفلت از جوانى و استعدادها و زمینه‌هاى رشد.»
( تفسیر نور ج7 ص269)
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نیز فرموده‌اند:
« الْغَفْلَةُ أَضَرُّ الْأَعْدَاءِ ـ غفلت زیان رساننده‌ترین دشمنان است.»( غررالحکم ص265)
« الْغَفْلَةُ شِیمَةُ النَّوْکَى ـ غفلت و بى‌خبرى خصلت احمقان است.»( غررالحکم ص265)
« الْغَفْلَةُ فَقْد ـ غفلت از دست دادن (فرصت‌ها و چیزها) است.» (غررالحکم ص57)