امتحان سخت

گوساله سامری

وقتی بنی‌اسرائیل چند صد سال از از ظلم فرعونیان شکوه می‌کردند، خداوند موسی علیه‌السلام را برای نجات آنان فرستاد، بنی‌اسرائیل به موسی اعتماد نمی‌کردند و دست از جهالت خود بر نمی‌داشتند تا این‌که خداوند بارها و بارها نشانه‌ها و معجزاتی به آنان نشان داد تا ایمان‌شان مستحکم شود. بعد از آن‌که فکر می‌کردند ایمان‌شان محکم شده است، خداوند امتحانی سخت را برای ایشان در نظر گرفت تا مؤمنین واقعی مشخص گردند.

«آن‌چه بیشتر به نظر مى ‌رسد و با روایات اهل بیت علیهم‌السلام نیز سازگار است این است که گرچه در متن واقع، بنا بر چهل روز بوده اما خداوند براى آزمودن بنى اسرائیل نخست موسى علیه‌السلام را براى یک موعد سى روزه دعوت نمود، سپس آن را تمدید کرد، تا منافقان بنى‌اسرائیل صفوف خود را مشخص سازند».[1]

موسی که قرار بود سی روز در کوه طور عبادت کند ناگاه با دستوری مواجه شد که باید ده روز دیگر بماند:

وَ واعَدْنا مُوسى ‌ ثَلاثینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعینَ لَیْلَةً. (أعراف/ 142)

«و ما با موسى، سى شب وعده گذاشتیم؛ سپس آن را با ده شب (دیگر) تکمیل نمودیم؛ به این ترتیب، میعاد پروردگارش (با او)، چهل شب تمام شد».

همزمان سامری گوساله‌‌ای ساخت که سخن می‌گفت و بنی‌اسرائیل را به پرستش آن دعوت کرد. سست ایمان‌ها گمراه شدند و طرفدار سامری گشتند، وقتی موسی آمد سامری را تنبیه نمود (و طبق برخی نقل‌ها طرفدارانش را).

امتحان_الهی

خداوند می‌فرماید:

أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ

العنکبوت : 3 وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبینَ (عنکبوت/2و3)

«آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: "ایمان آوردیم"، به حال خود رها مى ‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟! * ما کسانى را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و این‌ها را نیز امتحان مى ‌کنیم)؛ باید علم خدا درباره کسانى که راست مى ‌گویند و کسانى که دروغ مى ‌گویند تحقق یابد!»

و نیز می‌فرماید:

وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ (بقره/155)

«قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مال‌ها و جان‌ها و میوه ‌ها، آزمایش مى ‌کنیم؛ و بشارت ده به استقامت ‌کنندگان!»

غربال_شدن

محمّدبن منصور و او از پدرش روایت کرده است که گفت: ما در خدمت امام جعفر صادق علیه‌السلام (از ظهور) صحبت می‌کردیم. ناگهان حضرت متوجّه ما گردید و فرمود: «در مورد چه موضوعی صحبت می کنید؟ کجا؟ کی؟ نه، به خدا! آن‌چه که شما دیدگان خود را بدان دوخته اید، پدید نمی‌آید، مگر بعد از ناامیدی. نه به خدا! آنچه چشمان خود را به آن دوخته‌اید، آشکار نمی‌گردد؛ مگر اینکه  غربال شوید. نه به خدا! کسی که شما چشم به او دارید، نمی‌آید؛ مگر بعد از این‌که از هم امتیاز داده شوید. نه به خدا! امری را که شما به آن چشم دوخته‌اید، به وقوع نمی‌پیوندد تا آن کسی که شقّی است، معلوم شود و کسی که سعادتمند است، شناخته شود».[2]

و نیز امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند:

«مؤمنان به شدّت مبتلا می‌شوند تا خداوند آن‌ها را مورد آزمایش قرار دهد. خداوند آن‌ها را از بلاها و تلخی‌های دنیا امان نداده است؛ بلکه آن‌ها را از کوری و شقاوت آخرت امان داده است».[3]

 آیتی و امتحانی

شهادت سردار سلیمانی آیتی بود که نشانه‌های الهی را با خود داشت و شوری در جامعه به وجود آورد که همگان رو به سوی حق‌طلبی و مبارزه با ظلم بیاورند، اما سنت الهی ایجاب می‌کرد تا کسانی که باورهای عمیق نداشتند از این کاروان جدا شده و از این کشتی نجات پیاده شوند، به همین دلیل  امتحانی_سخت را (با یک خطای انسانی و زدن هواپیمای مسافری با موشک خودی) برای همگان رقم زد تا معلوم شود که:

اول: همه‌چیز در ید قدرت الهی است و مؤمنان نباید به خود غرّه شوند؛

دوم: چه کسانی با اعتقاد و ایمان راسخ در مسیر زمینه‌سازی ظهور امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ثابت قدم خواهند ماند.

معاندان شروع به ملامت کردند،

منافقان در پی تحقیر برآمدند،

جاهلان سست ایمان در حقانیت  کلیم شک کردند

و هر سه گروه بر مؤمنان و  پاسداران حریم تاختند

تا جایی که ناقه صالح را قربانی کردند و بر صالح قوم خرده گرفتند. [4]

إِنْ یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَ تِلْکَ الْأَیَّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النَّاسِ وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا وَ یَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَداءَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الظَّالِمینَ (آل‌عمران/140)

«اگر (در میدان احد،) به شما جراحتى رسید (و ضربه‌‌اى وارد شد)، به آن جمعیّت نیز (در میدان بدر)، جراحتى همانند آن وارد گردید. و ما این روزها (ى پیروزى و شکست) را در میان مردم مى‌‌گردانیم؛ (و این خاصیّت زندگى دنیاست) تا خدا، افرادى را که ایمان آورده‌‌اند، بداند (و شناخته شوند)؛ و خداوند از میان شما، شاهدانى بگیرد. و خدا ظالمان را دوست نمى‌‌دارد».

بشارتی و  تهدیدی

اما ندایی به مؤمنان رسید که از ملامت ملامت کنندگان نهراسند و ثابت قدم بمانند که  فرج نزدیک است.

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی ‌ سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ (المائدة/54)

«اى کسانى که ایمان آورده ‌اید! هر کس از شما، از آیین خود بازگردد، (به خدا زیانى نمى ‌رساند)؛ خداوند جمعیّتى را مى ‌آورد که آن‌ها را دوست دارد و آنان (نیز) او را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع، و در برابر کافران سرسخت و نیرومندند؛ آن‌ها در راه خدا جهاد مى ‌کنند، و از  سرزنش هیچ  ملامت‌گرى هراسى ندارند. این، فضل خداست که به هر کس بخواهد (و شایسته ببیند) مى ‌دهد؛ و (فضل) خدا وسیع، و خداوند داناست.»

خوشا به حال ثابت قدمان

امام کاظم علیه‌السلام، در توصیف شیعیان در این موقعیت و تکلیف آنان در دوره فترت می‌فرمایند:

«خوشا به حال شیعیان ما! آنان که به ریسمان ما در غیبت قائم ما چنگ زنند و بر ولایت ما و بیزاری از دشمنان ما پابرجا باشند. آنان از مایند و ما از ایشان، آنان به راستی ما را امام خود پسندیده‌اند و ما نیز ایشان را شیعة خود پسندیده‌ایم. پس طوبی برای آنان که چه سعادتمند و خوشبخت‌اند! به خدا سوگند! آنان در روز قیامت با ما و در مراتب ما خواهند بود».[5]