نماز 5 وقت است یا 3 وقت

نماز پنج وقت است یا سه وقت

فایل Word

طرح موضوع

یکی از سؤالاتی که درباره وقت نماز مطرح می‌شود این است که با وجود آن‌که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم نمازها را در پنج وقت می‌خواندند چرا شیعیان نماز‌ها را در سه وقت می‌خوانند و نمازهای ( ظهر و عصر) و ( مغرب و عشاء ) را جمع می‌کنند.

*************************

وقت نماز در دیدگاه شیعه

معیار در اوقات نماز، طلوع و غروب خورشید است، بر اساس نظر فقهای شیعه:

اول وقت نماز صبح، زمانی است که شب به پایان رسیده و سفیدیی که در طرف مشرق در آسمان رو به بالا حرکت می کند کم کم پهن و گسترده شود و آخر وقت نماز صبح موقعی است که آفتاب بیرون می آید. در این زمان، وقت نماز صبح به پایان رسیده و نماز صبح قضاء می‌شود.

در مورد نمازهاى ظهر و عصر و نمازهاى مغرب و عشا این است که هر یک از نمازهاى ظهر و عصر و نمازهاى مغرب و عشا، یک وقت خاص دارند و یک وقت مشترک:

وقت خاص نماز ظهر، از آغاز ظهر شرعى (وقت زوال) است تا مقدار زمانى که چهار رکعت نماز خوانده مى شود، در این مدت محدود تنها نماز ظهر را مى‌توان بجا آورد.

وقت خاص نماز عصر، زمانى است که از آن لحظه تا وقت غروب، تنها به اندازه مدت خواندن نماز عصر فرصت باشد.

وقـت مشترک بین دو نماز ظهر و عصر، از انتهاى وقت خاص نماز ظهر،تا ابتداى وقت خاص نماز عصر است. در تمام این وقت مشترک مى‌توانیم نماز ظهر و عصر را با هم و بدون فاصله بخوانیم.

وقت فضیلت نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتی که سایه شاخص بعد از ظهر به اندازه «دو هفتم» خودش اضافه شود.

فضیلت عصر هنگامی است که سایه شاخص به اندازه خودش اضافه شود.

و اگر کسی در اول ظهر، نافله ظهر و نماز ظهر را بخواند بهتر است بلافاصله نماز عصر و نافله آن را بخواند. (حدود ۳:۲۰ ساعت بعد از وقت ظهر)

وقـت خـاص نـماز مغرب، از آغاز مغرب شرعى است تا مقدار زمانى که سه رکعت نمازخوانده شود و در این مدت محدود، تنها نماز مغرب را مى‌توان ادا نمود.

وقـت خاص نماز عشا، زمانى است که از آن لحظه تا نیمه شب شرعى، تنها به اندازه خواندن نماز عشا فرصت باشد. در این مدت کوتاه، تنها نماز عشا را مى‌توانیم بجا آوریم.

وقـت مشترک بین دو نماز مغرب و عشا، از انتهاى وقت خاص نماز مغرب تا ابتداى وقت خاص نماز عشا ادامه دارد. در طول این مدت مشترک، مى توانیم نماز مغرب و عشا را با هم و بدون فاصله بـخـوانـیم.

وقت فضیلت نماز مغرب: مستحب است نماز مغرب را پس از مغرب شرعى  به‌جا آوریم.

وقت فضیلت نماز عشا: مستحب است نماز عشا را بعد از زوال شفق از جانب مغرب به‌جا آوریم. (حدود ۲ ساعت بعد از وقت مغرب)

تذکر: فضیلت ادای نماز به جماعت آنقدر از نماز فرادای در وقت فضیلت بیشتر است که قابل بیان نیست.

شاخص چیست؟

چوب یا چیز دیگری را که برای معین کردن ظهر، به زمین فرو می‌برند، شاخص گویند.

اگر چوب یا چیزی مانند آن (شاخص) را، راست در زمین هموار فرو برند، صبح که خورشید بیرون می‌‌آید، سایه آن به طرف مغرب می‌‌افتد و هر چه آفتاب بالا می‌‌آید این سایه کم می‌‌شود و در شهرهای ما در اوّل ظهر شرعی به آخرین درجه کمی می‌‌رسد و ظهر که گذشت، سایه آن به طرف مشرق برمی‌‌گردد و هر چه خورشید رو به مغرب می‌‌رود، سایه زیادتر می‌‌شود. بنابراین، وقتی سایه به آخرین درجه کمی رسید و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشت، معلوم می‌‌شود ظهر شرعی شده است؛ ولی در بعضی شهرها مثل مکه که گاهی موقع ظهر سایه به کلّی از بین می‌‌رود، بعد از آن که سایه دوباره پیدا شد، معلوم می‌‌شود ظهر شده است.

نکته: برخی سایتها زمان دقیق اوقات را نوشته اند مثل سایت زیر:

(البته نویسنده از مورد تایید بودن آنها مطلع نیست)

http://azantimes.parsiblog.com/Times.aspx?CID2=800&Bcolor=

 وقت نماز در دیدگاه اهل تسنن

از اول ظهر شرعى (وقت زوال) تا آنگاه که سایه هر چیز بـه انـدازه خـود آن چـیـز گـردد به نماز ظهر اختصاص دارد و نباید نماز عصر در این مدت خوانده شود.

از آن پس تا موقع مغرب به نماز عصر اختصاص دارد و نمى‌توان نماز ظهر را در آن وقت بجا آورد.

از اول غروب تا هنگام زوال شفق از مغرب، به نماز مغرب اختصاص دارد و نباید نماز عشا در این مدت خوانده شود.

و از هـنـگـام زوال شـفق از مغرب تا نیمه شب شرعى، به نماز عشا اختصاص دارد و نمى‌توان نماز مغرب را در آن‌وقت بجا آورد.

موضوع اختلاف

پس از نظر اهل سنت چیزی به نام وقت مشترک جایز نیست.

جواز جمع در میان اهل سنت

البته اهل سنت در بعضی از اوقات جمع بین دو نماز را جایز می‌دانند:

1ـ جمع بین دو نماز مزدلفه و عرفه ^[1]: همه فقها جمع بین این دو نماز را افضل می‌دانند چه شیعه و چه سنی.

2ـ جمع بین دو نماز در سفر: بیشتر فقهاء اهل سنت (جز ابو‌حنیفه و حسن و نخعی) قائل به جواز جمع بین دو نماز در سفر هستند.

3ـ جمع بین دو نماز در غیر سفر به خاطر عذر: که مشهور جواز جمع بین مغرب و عشاء را قائل هستند فقط ابوحنیفه جمع را مطلقاً جایز ندانسته است مگر در حج در عرفه و مزدلفه.

ادله‌ شیعه

الف) قرآن

هرچند قرآن کریم در موارد متعددی ^[2]  از اصل وجوب نماز بحث کرده و به جزئیات نپرداخته ولی در مورد اوقات نماز می‌فرماید: « أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلى‏ غَسَقِ اللَّیْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً ـ نماز را از زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب ( نیمه شب‏) برپا دار؛ و همچنین قرآن فجر (نماز صبح) را؛ چرا که قرآن فجر، مشهود (فرشتگان شب و روز) است.»  ^[3]  بنابراین در قرآن کریم سه وقت برای نماز ذکر شده است نه پنج وقت. ^[4]

ب) بعضی روایات اهل سنت

1ـ ابن عباس می‌گوید: « جَمَعَ رَسوُل‏اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم بَینَ الظُّهْر وَ الْعَصرِ، وَ بَینَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشأِ بِالْمَدینَِْ مِنْ غَیرِ خَوْفٍ وَلا مَطَرٍ قالَ فَقیلَ لاِبْنِ عَبَّاس ما اَرادَ بِذالِکَ؟ قالَ اَرادَ اَنْ لا یحْرِجَ اُمَّتَهُ ـ پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا در شهر مدینه جمع کرد، در حالی که نه ترسی بود و نه بارانی. از ابن‏عباس سؤال کردند که منظور پیامبر از این کار چه بود؟ گفت: برای این بود که امتش را به زحمت و حرج نیفکند.» ^[5]

2ـ در روایتی آمده است که: «جمع النبی‏صلی الله علیه و آله و سلم بین الظهر و العصر وبین المغرب و العشاء فقیل له فی ذلک فقال صنعت هذا لئلا تحرج أمتی ـ پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم بین نماز ظهر و عصر جمع کرد. و همین‌طور بین نماز مغرب و عشاء. از او در این مورد پرسیدند فرمود: این‌گونه عمل کردم تا حرج و مشقت بر امتم نباشد.» ^[6]

3ـ امام مالک‌‌بن‌اَنَس از سعید‌بن‌جُبیر نقل می‌کند که عبدالله‏بن‌عباس گفت:

« صَلی رَسوُلُ‌اللَّه (ص) الظُّهْرَ و الْعَصْرَ جَمیعاً وَ الْمَغْربَ و َالعِشأَ جَمیعاً فی غَیرِ خَوْفٍ وَ لا سَفَرٍ ـ پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم نماز ظهر و عصر را و مغرب و عشا را با هم خواند، بدون این‌که ترسی یا سفری در پیش باشد.» ^[7]

4ـ امام احمدبن حنبل در مسند خود از عبدالله بن شقیق چنین روایت می‌کند: «خَطَبَنا ابْنُ عَبّاس یوْماً بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّی غَرُبَتِ الشَّمْسُ وَ بَدَتِ النُّجُومُ و علّق النّاس ینادوُنه الصَلوَْ وَ فی‏الْقَومِ رَجُلٌ مِنْ بنی تَمیمٍ فَجَعَلَ یقُولُ الصَّلوُْ ـ  اَلصَّلوُْ قالَ فَغَضبَ قالَ اَتُعَلِّمُنی بِالسُّنَْ شَهدتُ رَسوُلَ‏اللَّهِ(ص) جَمَعَ بَینَ الظَّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ الْمَغرِبِ وَ العِشأِ قالَ عبدُاللّه فَوَجَدْتُ فی نَفْسی مِنْ ذالِکَ شَیئاً فَلقیتُ اَباهُریرَْ فَسَأَلتُهُ فَوافَقَهُ ـ در یکی از روزها ابن عباس بعد از نماز عصر سخنرانی کرد تا این‌که خورشید غروب کرد و ستارگان آشکار شدند و مردم ندای نماز دادند و در آن میان مردی از بنی‌تمیم می‌گفت: نماز، نماز، ابن عباس خشمگین شد و گفت: آیا تو می‌خواهی سنت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم را به من بیاموزی؟ من شاهد بودم که رسول‏خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم بین ظهر و عصر و بین مغرب و عشا جمع می‌کرد. عبدالله بن شقیق می‌گوید: من در دل تردید داشتم لذا با ابوهریره ملاقات کردم و از او سؤال نمودم و ابوهریره سخن ابن‏عباس را تأیید کرد.» ^[8]

البته روایات فراوان دیگری از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم در کتب علمای اهل سنت در جواز جمع بین دو نماز حتی در غیر سفر و خطر وارد شده است. ^[9]

ج) بعضی روایات تشیع

1) امام صادق علیه‌السلام فرمود: «اِنَّ رسوُلَ اللّهِ(ص) جَمَعَ بَینَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ بِاَذانٍ وَ اِقامَتَینِ وَ جَمَعَ بَینَ الْمَغْرِبِ وَ الِعشاءِ فی الْحَضَرِ مِنْ غَیرِ عِلٍَّْ بِاَذانٍ واحدٍ وَ اِقامَتْین ـ رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم بین ظهر و عصر به یک اذان و دو اقامه و نیز بین نماز مغرب و عشا به یک اذان و دو اقامه جمع کرد بدون این‌که عذری باشد یا سفری در پیش داشته باشد.» ^[10]

2) ابن عباس گوید: « اِنَّ رسوُلَ‏اللّه(ص) جَمَعَ بَینَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَالْمَغْرِبَ وَالعشأِ عَنْ غَیرِ مَطَرٍ وَ لا سَفَرِ فَقیلَ ابنُ عَباسٍ ما اَرادَ به؟ قالَ اَرادَ التَّوسیعَ لاُمَّتِهِ ـ رسول‏الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم نماز ظهر و عصر و همچنین مغرب و عشا را جمع کرد بدون این‏که باران و سفری باشد. به ابن عباس گفته شد: پیامبر هدفش از این‏کار چه بود؟ ابن عباس گفت: قصد او گشایش و آسانی برای امت بود.»  ^[11]

3) امام صادق علیه‌السلام می‏فرماید: «هنگامی که خورشید به حد زوال رسید وقت نماز ظهر و عصر فرا می‏رسد؛ جز آن‌که نماز ظهر قبل از نماز عصر انجام می‏گیرد. آنگاه تو آزادی که آن دو را در هر وقتی خواستی بخوانی تا زمانی که خورشید غروب کند. ^[12]

4) امام باقر علیه‌السلام می‏فرماید: «آنگاه که خورشید از وسط آسمان رد شد وقت انجام دادن نماز ظهر و عصر فرا می‏رسد و آنگاه که خورشید غروب کرد هنگام انجام نماز مغرب و عشاء خواهد بود.» ^[13]  

5) مـسـلم روایت مى کند پـیـامـبر گرامى صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم جمع بین نمازها را در مسافرت خود در غزوه تبوک انجام داد و بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشا جمع نمود. سـعـید‌بن جبیر مى‌گوید: از ابن عباس سبب آن را پرسیدم ؟ گفت : پیامبر مى‌خواست که امت خود را در رنج و سختى نیندازد.» ^[14]

البته در کتب روایی شیعه نیز روایات متعدد دیگری در این خصوص آمده‌ است.

نتیجه‌گیری

از آن‌چه گفتیم روشن شد که اگر چه خواندن نمازهای یومیه در پنج وقت مستحب است، ولی رسول‏خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم به دلیل این‌که مسلمانان به سختی نیفتند، این اجازه را داده است که بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا جمع کنند و همین حکم، یعنی جایز بودن جمع بین نمازها، توانسته است امروزه در مراکز آموزشی، اقتصادی، نظامی و... بسیار راهگشا باشد.